Kominkowe wybory czyli kominek otwarty czy zamknięty?

Budowane dziś kominki wyglądem do złudzenia przypominają te ze starych zamków i pałaców. Jednak nowoczesne technologie i nowe wzornictwo sprawiają, że współczesne kominki stanowią wydajne, bezpieczne i efektowne źródło ciepła.

Z szybą lub bez

Kominki otwarte, zwane również tradycyjnymi, mają palenisko otwarte z jednej lub z kilku stron, zależnie od usytuowania w pomieszczeniu. Dawniej stanowiły ważne źródło ciepła w domu. Dziś budowane są głównie dla dekoracji i często traktowane jako awaryjne źródło energii w domach całorocznych i letniskowych.
Kominki zamknięte to popularna nazwa kominków wyposażonych w tak zwane wkłady lub kasety kominkowe, czyli – w dużym uproszczeniu – zamknięte paleniska wykonane z materiałów wytrzymałych na wysoką temperaturę, dobrze akumulujące ciepło i wyposażone w przeszklone drzwiczki oraz wylot spalin.
Warunkiem prawidłowej, długoletniej i przede wszystkim bezpiecznej pracy kominka jest zgodne z zasadami i dokładne wybudowanie lub zainstalowanie urządzenia. Dlatego wykonanie kominka otwartego najlepiej powierzyć prawdziwemu zdunowi, zamkniętego zaś – fachowej firmie z odpowiednią wiedzą i doświadczeniem. Podobnie jak inne urządzenia grzewcze, tak i kominki z zamkniętymi paleniskami, trzeba jeszcze potem regularnie przeglądać i konserwować.

Kominki otwarte buduje się dzisiaj głównie dla dekoracji wnętrza, choć mogą stanowić także dodatkowe źródło ciepła. Autor: Hanna Długosz		Kominki zamknięte kupujemy coraz częściej, mimo że odbiegaja nieco od tradycyjnego wyobrażenia o kominku, bo są wygodniejsze w użyciu, bezpieczniejsze i dają więcej ciepła. Autor: FONDIS-KOPERFAM		Są i takie wnętrza, do których kominek z wkładem lub kasetą po prostu by nie pasował, za to otwarty jest jak najbardziej na miejscu. Autor: Andrzej Szandomirski

Miejsce na kominek

Zasady lokalizacji kominków otwartych i zamkniętych są takie same. Kominek powinien być zbudowany jak najbliżej komina, aby na przewodzie dymowym było jak najmniej zagięć. Jeśli komin ma być specjalnie dobudowany, wybór miejsca na kominek jest niemal dowolny.
Ze względu na znaczny ciężar kominka (od 500 nawet do 1000 kg) fundament lub strop, na którym zostanie wybudowany, musi mieć dostateczną wytrzymałość.
Planując budowę kominka, należy też wziąć pod uwagę funkcjonalność pomieszczenia, w którym ma się on znaleźć: możliwość rozmieszczenia mebli i komunikację. Dobrze jest zaplanować umiejscowienie i typ kominka już na etapie projektowania domu.
Widok na palenisko, zarówno kominka otwartego, jak i zamkniętego, może być z jednej, z dwóch lub z trzech stron. Buduje się również, choć bardzo rzadko, kominki z widokiem na palenisko ze wszystkich stron i umieszcza je w centralnym punkcie pomieszczenia.

Jak grzeje kominek...
...otwarty? W kominkach otwartych głównym źródłem ciepła jest promieniowanie z komory spalania. Dlatego ważnym elementem kominków otwartych jest płyta paleniska, czyli pozioma cześć paleniska. Powinna być umieszczona jak najniżej – wtedy zimne powietrze dostaje się bezpośrednio do komory spalania. Tak umieszczoną płytę łatwiej jest także czyścić.

...zamknięty? W kominkach z wkładami ogrzewane jest przede wszystkim powietrze wokół paleniska. Zimne powietrze przepływa między korpusem wkładu kominkowego a elementami obudowy kominka i w ten sposób się ogrzewa. Ciepłe powietrze unosi się konwekcyjnie ku górnej części okapu, gdzie znajdują się wyloty ciepłego powietrza.

Sterowanie pracą kominka...
...otwartego. W porównaniu do kominków zamkniętych, istotną wadą kominków otwartych są bardzo ograniczone możliwości regulacji prędkością spalania drewna, a tym samym jego mocy grzewczej. Praktycznie jedynym regulatorem jest tak zwany szyber, czyli ruchoma klapa, wykonana z ognioodpornego materiału (przeważnie żeliwa lub blachy), którą umieszcza się w gardzieli kominka. Szyber umożliwia regulowanie siły ciągu kominowego. A gdy kominek nie jest używany, można go zamknąć, aby ograniczyć uciekanie ciepłego powietrza z pomieszczenia przez komin.

...zamkniętego. Wielką zaletą zamkniętych kominków jest możliwość dokładnej regulacji ognia. W przedniej ściance wkładów i kaset kominkowych znajdują się regulatory dopływu powietrza do spalania, sterujące mocą grzewczą urządzenia, a tym samym prędkością spalania drewna. Większość urządzeń wyposażona jest w tak zwane zimne rączki, umożliwiające regulację podczas użytkowania.W górnej części korpusu wkładów i kaset kominkowych znajdują się szyber oraz króciec wylotu spalin. Za pomocą szybra  można regulować siłę ciągu oraz kontrolować wydajność kominka. Szyber pozwala na regulację kierunku cyrkulacji spalin w komorze spalania. Zamknięty – zmusza spaliny do przejścia przez wymiennik ciepła w komorze wtórnego spalania, gdzie następuje dopalenie reszty cząstek nie spalonych dokładnie w palenisku widocznym za szybą. Spaliny muszą przebyć dłuższą drogę, oddając więcej ciepła korpusowi urządzenia. Gdy szyber jest otwarty, spaliny zostają bezpośrednio skierowane do przewodu kominowego. Jest to szczególnie ważne podczas rozpalania oraz otwierania drzwiczek. Często użytkownik zapomina o otwieraniu szybra przed otwarciem drzwiczek, co może powodować wydobywanie się dymu do pomieszczenia. Dla bezpieczeństwa coraz częściej stosuje się więc szybry automatyczne. Automatyczny szyber otwiera się samoczynnie w chwili otwierania drzwiczek kominka i zamyka wraz z ich zamknięciem. Innym często stosowanym rozwiązaniem jest blokada uniemożliwiająca otwarcie drzwiczek przy zamkniętym szybrze. Nieco uproszczoną wersją szybra we wkładach i kasetach kominkowych jest tak zwany deflektor spalin. Powoduje on zmianę kierunku przepływu spalin, tak aby nie miały bezpośredniego ujścia do przewodu kominowego.

Uwaga! Wszystkie wkłady i kasety kominkowe sprzedawane w Polsce muszą mieć aprobatę techniczną. Klientom przysługuje prawo zwrotu wkładu lub kasety kominkowej do sprzedawcy, bez podania przyczyn, jeśli urządzenie nie ma aprobaty. Wkłady i kasety kominkowe sprzedawane w naszym kraju muszą być zatem oznaczane Znakiem Budowlanym.

Bezpieczeństwo

Kominek otwarty to płonące ognisko w domu. Dlatego wymaga dużej ostrożności. Żywy ogień jest zawsze zagrożeniem dla budynku. Choć kominki otwarte nie dorównają pod względem bezpieczeństwa nowoczesnym wkładom kominkowym, istnieje jednak kilka rozwiązań poprawiających bezpieczeństwo ich użytkowania.
Co najmniej 50 cm przed kominkiem posadzka powinna być wykonana z materiałów niepalnych (na przykład kamienia lub płytek ceramicznych), aby strzelające iskry lub rozżarzone kawałki drewna nie spowodowały pożaru. Można też przed paleniskiem położyć dekoracyjną płytę z blachy mosiężnej.
Dodatkową ochronę przeciwpożarową mogą stanowić parawany wykonane z gęstej siatki lub ze szkła żaroodpornego. Ustawia się je w trakcie palenia przed otworem paleniska. Sprawiają, że strzelające iskry nie wydostają się do pomieszczenia. Przedmioty wykonane z materiałów łatwopalnych (na przykład meble, firanki, sprzęt RTV) powinny być oddalone od kominka otwartego co najmniej 80 cm.

Dla bezpieczeństwa podłogę przed kominkiem, zwłaszcza otwartym, dobrze jest wykonać z materiałów niepalnych (kamienia lub okładzin ceramicznych). Autor: Hanna Długosz , January Iłendo

Uwaga! Ze względu na bezpieczeństwo nie należy nigdy zostawiać palącego się kominka otwartego bez opieki, zwłaszcza na noc.

Kominki zamknięte (z wkładem lub kasetą), jeśli są prawidłowo zainstalowane, gwarantują pełne bezpieczeństwo użytkowania. Można rozpalić w nich ogień, dołożyć drewna, zamknąć drzwiczki i bez obaw wyjść z domu.

Był ogień – jest popiół

W kominkach otwartych po spalaniu pozostaje stosunkowo dużo popiołu. Dlatego bardzo ważną kwestią, mającą wpływ na komfort korzystania z kominka otwartego, jest sposób usuwania popiołu. Większość kominków otwartych nie ma popielnika i popiół trzeba usuwać z nich za pomocą szufelki do pojemnika. Trzeba to robić po każdym paleniu, bo w przeciwnym razie popiół może być wdmuchiwany do pokoju. Jeśli kominek otwarty ma ruszt w płycie paleniska, można umieścić pod nim szufladę na popiół albo zainstalować duży pojemnik na popiół na niższej kondygnacji.

We wkładach lub kasetach kominkowych pozostaje znacznie mniejsza ilość popiołu niż w kominkach otwartych. Część wkładów i kaset jest wyposażona w popielniki. Najmniej popiołu pozostaje jednak we wkładach i kasetach kominkowych, w których spalanie odbywa się bez popielnika.

Warunek prawidłowego spalania – powietrze
Nawet najlepiej wybudowany kominek i odpowiednie drewno nie zagwarantują dobrego działania kominka – zarówno otwartego, jak i zamkniętego, jeżeli nie zapewni się wystarczającej ilości powietrza do spalania. Niedostateczna ilość powietrza do spalania to najczęstsze powody złego funkcjonowania kominków.

Kominek otwarty potrzebuje bardzo dużo tlenu – zużywa więc około 200-1000 m³ powietrza w ciągu godziny. Wynika z tego, że w ciągu godziny wysysa z pomieszczenia kilkanaście razy więcej powietrza, niż wynosi jego kubatura. Kominek otwarty zasysa powietrze całą powierzchnią otworu paleniska. Im większa jest powierzchnia tego otworu, tym więcej powietrza z pomieszczenia zostaje wciągnięte do komina.
Dawniej kiedy domy nie były tak szczelne jak budowane dzisiaj, pewna ilość świeżego powietrza dostawała się do domu w sposób naturalny – przez nieszczelności w drzwiach i w oknach. Wtedy jednak osoby przebywające przy kominku mogły odczuwać nieprzyjemny przeciąg. W szczelnych domach kominki – zwłaszcza otwarte – mogą powodować silne podciśnienie, a w konsekwencji cofanie się do pomieszczenia dymu z komina. Aby temu zapobiec, trzeba doprowadzić bezpośrednio do kominka odpowiednią ilość świeżego powietrza z zewnątrz.

Kominki z paleniskami zamkniętymi potrzebują do spalania tylko około 6-8 m³ (kubatura pokoju o powierzchni 35 m² wynosi około 95 m³). Mimo to również do kominków zamkniętych powinno się doprowadzić powietrze wprost do paleniska. Coraz częściej wkłady i kasety wyposaża się we wloty powietrza do paleniska, do których podłącza się przewód z powietrzem zewnętrznym.

Komin

Podczas spalania drewna w kominku – czy to zamkniętym, czy otwartym – powstaje dym. Jest on odprowadzany na zewnątrz budynku przez komin. Jednym z podstawowych wymogów dobrego działania kominka jest jego własny przewód kominowy o odpowiednich wymiarach i proporcjach w stosunku do rozmiarów paleniska (zgodnych z PN-89/B10425). Minimalne wymiary komina zależnie od rodzaju kominka:
- kominki otwarte lub zamknięte z paleniskami umożliwiającymi pracę przy otwartych drzwiczkach – przewód prostokątny o przekroju 400 cm² lub okrągły o średnicy 200 mm;
- kominki zamknięte z paleniskami działającymi tylko przy zamkniętych drzwiczkach – przewód prostokątny o przekroju 250 cm² lub okrągły o średnicy 153 mm.
Komin może znajdować się bezpośrednio nad kominkiem, za nim lub obok niego. Najlepszym rozwiązaniem (najmniejsze straty ciepła w dymie, mały opór dla spalin) jest umieszczenie komina nad kominkiem.

Gotowe paleniska kominków otwartych

Wiele firm oferujących kominki ma w swojej ofercie gotowe paleniska do kominków otwartych. Konstrukcja takich palenisk jest podobna do wkładów kominkowych, ale nie mają one przednich drzwiczek. Kominek otwarty z gotowym paleniskiem lepiej grzeje, bo ogrzewane jest również powietrze krążące wokół paleniska.

Autor: FONDIS-KOPERFAM

Jaki kominek wybrać?

Wybierz otwarty, jeśli:
- chcesz, by kominek był jedynie dekoracją wnętrza. Będziesz mógł obserwować otwarty płomień, słuchać przyjemnego trzaskania palącego się drewna, wdychać jego niepowtarzalny zapach;
- masz zamiar palić w kominku jedynie okazjonalnie. Kupno kasety lub wkładu w takim wypadku niepotrzebnie podniesie cenę kominka. Koszty obudowy i komina trzeba ponieść bez względu na to, jaki rodzaj kominka wybierzemy, ale dokupienie kasety lub wkładu to wydatek rzędu 3-4 tysięcy złotych.
Jeśli będziesz chciał od czasu do czasu się ogrzać, możesz wraz z rodziną lub przyjaciółmi usiąść wokół kominka tradycyjnego.
Jeśli palisz w kominku sporadycznie, raczej nie możesz traktować go jako dodatkowego źródła ciepła. Bez względu na to jak dokładnie zostanie wykonany, tylko około 10-15% energii powstającej podczas spalania w nim drewna pozostanie w pomieszczeniu w postaci ciepła. Większość energii ucieka bezpowrotnie do komina. Kominki otwarte nie są w stanie ogrzać większych powierzchni. Ponadto zużycie drewna w kominkach otwartych jest bardzo duże – do uzyskania 10 kWh energii cieplnej w palenisku otwartym potrzeba od 10 do 20 kg drewna.

Autor: FONDIS-KOPERFAM

Wybierz zamknięty, jeśli:
- chcesz, by stanowił dodatkowe źródło ciepła dla domu, na przykład w okresach przejściowych, ale i poza nimi. W kominkach z wkładami aż do 80% energii powstającej podczas spalania pozostaje w domu, a do uzyskania 10 kWh energii cieplnej potrzebne jest średnio około 3,5 kg opału;
- mieszkasz w okolicy, gdzie drewno jest jedynym łatwo dostępnym i przy tym niedrogim źródłem energii. Możesz wykonać instalację do rozprowadzenia ciepłego powietrza po domu i nie tylko dogrzewać go ciepłem z kominka, ale nawet traktować kominek jako podstawowe źródło ciepła;
- dbasz o bezpieczeństwo przeciwpożarowe. Palenie w kominku otwartym, a zwłaszcza pozostawienie go bez kontroli, stwarza zagrożenie pożarowe. Prawidłowo zamontowany i eksploatowany kominek zamknięty jest pod tym względem całkowicie bezpieczny;
- chcesz, by użytkowanie kominka było naprawdę komfortowe. W kominku zamkniętym powstaje mniej popiołu, a przy tym nie ma ryzyka wydmuchiwania go do pomieszczenia. W kominkach zamkniętych jest możliwość regulacji wydajności. Znacznie rzadziej dokłada się do nich drewno, spalanie pojedynczej porcji węgla w kominku z wkładem lub kasetą, zależnie od klasy urządzenia, może trwać nawet powyżej 10 godzin.

Autor: DEVILLE

Czym palić w kominku...
...otwartym. Najlepsze do spalania w kominkach jest drewno liściaste (grab, buk, brzoza, klon, dąb). Drewno iglaste nie jest polecane, ponieważ zawiera dużo żywicy i spalając się zanieczyszcza kominek oraz komin. Drewno powinno być wysezonowane (minimum 15 miesięcy), aby jego wilgotność nie przekraczała 15%. W przeciwnym razie palenie będzie utrudnione, a komin będzie się szybciej zanieczyszczał.

...zamkniętym. W większości wkładów i kaset można – oprócz drewna – palić również brykietami z węgla brunatnego, a w niektórych także węglem kamiennym. Jednak ze względu na ryzyko zaczadzenia stosuje się go bardzo rzadko.