Gaz ze zbiornika. Jakie paliwo wybrać

Gaz płynny jest wygodnym i uniwersalnym źródłem energii, dlatego chętnie wybierają go zarówno inwestorzy budujący nowe domy, jak i modernizujący stare.

Instalacje zbiornikowe na gaz płynny do ogrzewania zaczęto na szerszą skalę wykorzystywać w Polsce 10 lat temu. Obecnie na terenie kraju jest ich około trzydziestu tysięcy.

Zbiorniki z gazem płynnym to częsty widok na terenach nieuzbrojonych w sieć gazową. Autor: Andrzej T. Papliński

Czym jest gaz płynny?

Tworzą go: propan, propylen, butan i butylen. Gazy te w temperaturze otoczenia i przy niskim ciśnieniu skraplają się. Dzięki temu można je łatwo magazynować w butlach i zbiornikach. Po odparowaniu w butli lub zbiorniku eksploatowane są w postaci gazowej (z 1 m³ mieszaniny w postaci ciekłej otrzymuje się około 250 m³ gazu). Najbardziej rozpowszechnioną mieszaniną jest propan-butan. Napełnia się nią na przykład butle turystyczne.
W instalacjach zbiornikowych, zasilających kotły centralnego ogrzewania, stosuje się tak zwany propan techniczny – zawierający 90% propanu i 10% innych węglowodorów. Propan techniczny jest droższy niż propan-butan, ale za jego wyborem przemawiają względy eksploatacyjne. Każdy z gazów stanowiących mieszaninę przestaje odparowywać w innej temperaturze: butan w temperaturze 0°C, propan dopiero poniżej -42°C. W niskiej temperaturze będzie więc parował tylko propan, a w zbiorniku pozostanie niewykorzystany butan. Po kilkakrotnym uzupełnieniu zbiornika skład mieszaniny będzie nieznany – może w niej przeważać butan, który nie będzie odparowywał w temperaturze niższej niż 0°C, co pozbawi nas możliwości korzystania z centralnego ogrzewania. Dlatego większość firm nawet latem nie napełnia zbiorników mieszaniną propanu i butanu.

Cechy gazu płynnego jako paliwa
Uniwersalny. Propanem można zasilać wszystkie urządzenia gazowe: kotły centralnego ogrzewania, podgrzewacze wody, kuchnie. Jedno paliwo umożliwia więc i ogrzewanie, i uzyskanie ciepłej wody, i przygotowanie posiłków.

Wygodny. Do instalacji zasilanych propanem – podobnie jak do instalacji na gaz ziemny – można wybrać jeden z wielu dostępnych modeli kotłów gazowych: dwufunkcyjnych, jednofunkcyjnych z zasobnikiem, stojących lub wiszących. Jeśli w domu nie ma komina i trudno jest odprowadzić spaliny, można zastosować kocioł z zamkniętą komorą spalania, a gdy chce się w pełni wykorzystać energię zawartą w paliwie – kocioł kondensacyjny. Automatyczna regulacja sprawia, że kotły na gaz płynny nie wymagają ingerencji użytkownika – są urządzeniami bezobsługowymi.

Ekologiczny. Gaz płynny podobnie jak ziemny jest tak zwanym paliwem czystym. Podczas spalania gazu płynnego powstaje znacznie mniej tlenków węgla i azotu niż ze spalania oleju opałowego czy węgla. W produktach spalania nie ma pyłów i tlenków siarki.

Wymaga magazynowania. Gaz płynny magazynuje się w zbiorniku. Zbiornika z gazem nie można umieścić w domu. Na jego zainstalowanie trzeba przeznaczyć część działki wokół domu.

Ma zmienną cenę. Wadą korzystania z propanu jest konieczność poniesienia jednorazowej dużej opłaty za paliwo przy dostawie. Dlatego, by zachęcić klientów, dystrybutorzy wprowadzili różne formy płatności, na przykład kwartalne lub miesięczne.
Cena gazu jest zmienna. Najtańszy jest latem, najdroższy zimą. Korzystnie jest więc mieć na tyle duży zbiornik, by móc tankować tylko raz w roku – latem. Różnice cenowe w ciągu roku wynoszą około 20%. Ostatniego lata cena propanu wynosiła 1,30 zł/l (brutto), zaś w zimie 1,60 zł/l (brutto). Jedna z firm w oferowanym pakiecie zapewnia klientowi stałą cenę w ciągu roku. Biorąc pod uwagę kaloryczność propanu i 90-% sprawność kotła, za 1 kWh zapłacimy od 0,20 do 0,25 zł.

Zbiornik naziemny czy podziemny?

Zbiornik możemy ustawić na fundamencie na ziemi lub ukryć pod ziemią. Można go także częściowo zagłębić lub obsypać ziemią. Zbiorniki naziemne są o około 40% tańsze od podziemnych, dlatego są znacznie chętniej stosowane (stanowią około 90% ogółu zbiorników).
Do domów jednorodzinnych przeznaczone są zbiorniki o pojemności 2700 i 4850 l, rzadziej – 6700 l.
Wielkość zbiornika zależy od:
- zapotrzebowania na ciepło dla domu – domy duże lub „zimniejsze” zużyją więcej gazu,
- wielkości działki – im większy jest zbiornik, tym większa musi być jego odległość od innych obiektów budowlanych.
Zbiorniki napełnia się tylko do 85% pojemności ze względu na konieczność odparowywania gazu. Poziom gazu w zbiorniku uzupełnia się, gdy spadnie do 20-30% objętości. Zużycie gazu łatwo kontrolować dzięki wskazaniom poziomowskazu zainstalowanego na zbiorniku. Rezerwa paliwa jest potrzebna na czas pomiędzy zamówieniem a realizacją kolejnej dostawy, czyli na dwa do pięciu dni. Tylko w niektórych firmach i w sytuacji awaryjnej można liczyć na dostawę z dnia na dzień.
Zbiornik można kupić lub wydzierżawić od dostawcy gazu. Właściciel zbiornika powinien zadbać o jego okresowe kontrole z udziałem inspektora UDT. Kontrolę zewnętrzną przeprowadza się co dwa lata, wewnętrzną – co dziesięć lat dla zbiorników naziemnych, a co pięć lat dla podziemnych. Dzierżawiąc zbiornik, nie musimy się martwić o kontrole – zrobi je za nas dostawca gazu. On również zajmuje się konserwacją zbiornika i okresowymi przeglądami.
Z drugiej strony, dzierżawiąc zbiornik, jesteśmy związani umową z konkretnym dostawcą gazu. Napełnianie zbiornika przez inną firmę jest jednoznaczne z zerwaniem umowy.
Ciśnienie gazu w zbiorniku wynosi od 0,15 do 1,56 MPa, a w wewnętrznej instalacji gazowej 3600 Pa (0,036 MPa). Dlatego trzeba zredukować ciśnienie gazu pobieranego ze zbiornika. Zwykle robi się to za pomocą reduktorów pierwszego i drugiego stopnia.
- Reduktor pierwszego stopnia jest zainstalowany przy zbiorniku na zaworze poboru gazu. Redukuje on ciśnienie do około 0,15 MPa.
- Reduktor drugiego stopnia zainstalowany jest w szafce gazowej i obniża ciśnienie do wymaganego poziomu 3600 Pa.

Instalacja gazu płynnego ze zbiornikiem naziemnym. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Instalacja gazu płynnego ze zbiornikiem podziemnym. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Reduktor drugiego stopnia instaluje się w szafce gazowej na ścianie domu. Autor: Piotr Mastalerz		Naziemny zbiornik z gazem musi być uziemiony. Autor: Piotr Mastalerz

Jeśli działka jest niewielka albo ze względów estetycznych zbiornik na gaz płynny można zakopać pod ziemią. Autor: GASPOL		Na zbiorniku umieszczone są zawory, manometr i reduktor pierwszego stopnia, obniżający ciśnienie gazu, oraz poziomowskaz, który pozwala na odczytanie stopnia napełnienia zbiornika. Autor: Piotr Mastalerz

Wymiary zbiorników stosowanych w budownictwie jednorodzinnym. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Gdzie postawić zbiornik?

Lokalizacja zbiornika nie może być przypadkowa. Oprócz zachowania wymaganych odległości od domu, granicy posesji lub studzienek trzeba przewidzieć możliwość tankowania. Długość węża cysterny wynosi najczęściej 30 m. Podczas tankowania samochód zwykle nie wjeżdża na posesję.
Według zaleceń dystrybutorów gazu w celu zapewnienia naturalnej przewiewności zbiornik nie powinien być zabudowany, ale niektórzy dopuszczają jego osłonięcie na przykład ażurową pergolą. Można posadzić drzewa i krzewy.

Lokalizacja zbiornika musi uwzględniać możliwość jego napełniania. Długość węża cysterny wynosi 30 m. Autor: BRITISH PETROLEUM

Nie ma przepisów dotyczących odległości roślin od urządzenia. Jedna z firm zezwala na posadzenie drzew 1,5 m od zbiornika, ale tylko z jednej jego strony, inna pozwala na obsadzenie go wokół. Zbiornik warto umieścić tak, by szafka i kurek główny znalazły się jak najbliżej kotłowni i instalacja wewnętrzna była jak najprostsza. Odległości zbiornika na gaz płynny od innych obiektów przedstawione są w tabeli.




Zbiornik na gaz płynny jest traktowany jak obiekt budowlany. Do jego zainstalowania na działce jest potrzebny projekt i dopełnienie wielu formalności, między innymi:
- uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy,
- uzyskanie pozwolenia na budowę,
- uzgodnienie z komendą rejonową Państwowej Straży Pożarnej.

Uwaga! Niebawem przewiduje się aktualizację przepisów dotyczących zbiorników na gaz płynny, które uproszczą formalności związane z ich zainstalowaniem. Prawdopodobnie już w tym roku nie będzie konieczne pozwolenie na budowę.

Szczegółowo o wymogach związanych z zainstalowaniem zbiornika pisaliśmy w „Muratorze” 7/01 na ss. 118-120 w artykule „Usługa: dostawa gazu płynnego i zainstalowanie zbiornika”.
Pomoc w uzyskaniu wszystkich potrzebnych uzgodnień, decyzji i pozwoleń oraz wykonanie projektu oferują firmy dostarczające gaz płynny.

Bezpieczne usytuowanie zbiornika. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Bezpieczeństwo

Nie trzeba się bać propanu. Eksploatowanie instalacji zbiornikowej jest całkowicie bezpieczne, pod warunkiem że:
- projekt i wykonanie instalacji powierzy się osobie uprawnionej,
- zbiornik umieści się w bezpiecznej odległości,
- kotłownia nie będzie położona poniżej poziomu terenu, a dolna krawędź kratki nawiewnej będzie na poziomie podłogi,
- zbiornik będzie regularnie (zgodnie z przepisami) kontrolowany,
- w domu zostaną zainstalowane detektory propanu i tlenku węgla,
- raz w roku zostaną sprawdzone wszystkie urządzenia gazowe: kotły, podgrzewacze wody, kuchnie,
- przewody spalinowe będą kontrolowane dwa razy w roku, wentylacyjne – raz w roku.
Propan nie jest trujący, ale w dużym stężeniu – duszący. Ewentualny wyciek gazu jest łatwo zauważalny w postaci białej, nisko ścielącej się mgły. Dla bezpieczeństwa gaz jest nawaniany. Trujące mogą być produkty spalania propanu. Niedostateczna ilość powietrza do spalania może prowadzić do powstania czadu. Jedna z firm uruchomiła „pogotowie gazowe”. Telefon awaryjny czynny jest 24 godziny na dobę.

Właściwości propanu – C₃H₈
- Wartość opałowa – nie mniejsza niż 12,68 [kWh/kg], czyli 45,64 [MJ/kg].
- Gęstość:
– w stanie ciekłym – 0,53 [kg/l],
– w stanie gazowym – 1,97 [kg/m³].
- Wybuchowy po zmieszaniu z powietrzem:
– dolna granica wybuchowości – 2,4%,
– górna granica wybuchowości – 9,5%.
- Cięższy od powietrza – stosunek gęstości propanu do gęstości powietrza wynosi 1,55.
- Bezwonny – nawaniany ze względów bezpieczeństwa.
- Nietrujący.
- Duszący przy dużym stężeniu.

Detektory propanu zwiększają bezpieczeństwo użytkowania. Ze względu na to, że gaz płynny jest cięższy od powietrza, detektory montujemy nad podłogą. Autor: Grzegorz Otwinowski

Z propanu na gaz ziemny

Na gaz płynny często decydują się osoby, które planują ogrzewanie gazem ziemnym. Zmiana paliwa z propanu na gaz ziemny nie jest trudna pod względem technicznym. Nie wymaga również dużych nakładów finansowych: nie trzeba wymieniać urządzeń gazowych i wewnętrznej instalacji gazowej.
Planując zmianę paliwa, trzeba pamiętać o:
- dostosowaniu urządzeń gazowych. Urządzenia gazowe (kotły, podgrzewacze, kuchenki) są przystosowane do zasilania określonym rodzajem paliwa (gazu). Jeśli zmienia się gaz, urządzenie trzeba „przestroić”, najczęściej wiąże się to jedynie z:
– wymianą dysz w palniku kotła lub podgrzewacza oraz w kuchence gazowej,
– regulacją ciśnienia gazu,
– wymianą lub wyregulowaniem przepustnicy powietrza w urządzeniach z zamkniętą komorą spalania.
Za dodatkowe elementy potrzebne do przestrojenia kotła trzeba zapłacić od 50 do 200 zł. Za ich wymianę i regulację ciśnienia gazu – od 50 do 150 zł. Przystosowanie podgrzewacza do spalania gazu płynnego jest wyceniane podobnie. W zależności od rodzaju kotła, kupując urządzenie, otrzymamy od razu dwa rodzaje dysz: na gaz ziemny i płynny lub tylko dysze na określone paliwo.
Zakup nowych dysz do kuchenki gazowej będzie kosztować około 10 zł, zaś ich wymiana blisko 50 zł. Podobnie jak w przypadku kotłów niektórzy producenci dostarczają dysze na różne paliwa wraz z kuchenką.
- odpowiednich średnicach przewodów. W instalacji zasilanej propanem średnice przewodów mogą być mniejsze niż w instalacji na gaz ziemny. Wynika to z różnej kaloryczności obu gazów. Jeśli zamierza się zmienić paliwo, najlepiej od razu wykonać wewnętrzną instalację gazową z przewodów o odpowiednio większych średnicach;
- zmianie prowadzenia przewodów. Przewody instalacji gazowej zasilanej propanem powinny być prowadzone 10 cm pod przewodami elektrycznymi, a instalacji zasilanej gazem ziemnym – odwrotnie (10 cm nad elektrycznymi), ze względu na różną gęstość gazów względem powietrza. Wraz ze zmianą paliwa czeka nas przełożenie instalacji tam, gdzie przewody gazowe i elektryczne są prowadzone równolegle.
- wypowiedzeniu umowy. Jeśli dzierżawimy zbiornik i zrezygnujemy z dostaw gazu przed upływem terminu, na jaki podpisaliśmy umowę, poniesiemy koszty związane z demontażem zbiornika. Minimalny okres, na jaki można podpisać umowę na dostawę gazu i dzierżawę zbiornika, wynosi pięć lat, zdarza się, że umowa nie jest czasowa, ale opiewa na określoną ilość paliwa.

Położenie przewodów gazowych względem innych instalacji. Dla propanu. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Dla gazu ziemnego. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Jeśli wybierzesz gaz płynny:
1) będziesz mógł:
- ogrzewać dom, przygotowywać ciepłą wodę i gotować posiłki,
- zainstalować nowoczesny kocioł gazowy z automatyczną regulacją, w tym również kondensacyjny,
- łatwo zmienić go w przyszłości na gaz ziemny.

2) będziesz musiał:
- osobiście lub przez dostawcę gazu uzyskać pozwolenie na budowę zbiornika,
- przeznaczyć część działki na zbiornik,
- pamiętać o uzupełnianiu zapasu gazu,
- płacić za paliwo najczęściej „z góry” przy jego dostawie,
- zadbać o kontrole urządzeń gazowych, przewodów wentylacyjnych i spalinowych.