Rośliny w ogrodzie zimowym

Przydomowa oranżeria to wymarzone miejsce do uprawy roślin, oczywiście pod warunkiem, że mikroklimat, jaki tam jest stworzymy, jest dla nich korzystny. O wymaganiach roślin trzeba pomyśleć już na etapie projektowania ogrodu.

Usytuowanie ogrodu
Podstawową sprawą przy zakładaniu ogrodu zimowego jest jego usytuowanie względem stron świata. Dla roślin najkorzystniej jest, jeśli ogród opiera się o wschodnią lub zachodnią ścianę domu.
W oranżeriach umieszczonych od południa w słoneczne dni będzie zbyt gorąco, co grozi poparzeniem roślin. Aby temu zapobiec, można zainstalować automatyczne systemy cieniowania i nawadniania, ale to kosztowne rozwiązanie.
Najmniej odpowiednia jest strona północna. W takim ogrodzie dla większości roślin będzie za ciemno, zwłaszcza zimą, wskutek czego staną się blade, wiotkie, będą miały mało liści i nienaturalnie wydłużone pędy. Tutaj można wybrać tylko rośliny dobrze znoszące niedobór światła lub zdecydować się na doświetlanie.

Autor: Andrzej Szandomirski

Kiedy rośliny dobrze się czują
Jeśli chcemy, by w naszym ogrodzie zimowym rosły piękne i zdrowe rośliny, musimy stworzyć odpowiednie dla nich warunki.

Ogrzewanie. Projektuje się je zależnie od tego, jakie rośliny zamierzamy uprawiać.
Uniwersalnym rozwiązaniem jest oranżeria, w której zimą temperatura wynosi około 20°C. Dobrze rośnie w niej bardzo wiele gatunków roślin i w takim pomieszczeniu przebywa się z dużą przyjemnością.
Chłodniejsze oranżerie, gdzie temperatura zimą jest utrzymywana w granicach 10°C, są doskonałym miejscem dla wielu roślin doniczkowych (zwłaszcza tych, które przechodzą zimą okres spoczynku). Mogą w niej zimować rośliny uprawiane na tarasach. Niestety, jest tutaj zbyt chłodno dla ludzi.
Najcieplejsze – około 25°C zimą – powinny być oranżerie, w których będą uprawiane rośliny tropikalne.
Są drogie w eksploatacji, bo trzeba je intensywnie ogrzewać i zapewnić wysoki poziom wilgotności przez cały rok. Wentylacja. Wymiana powietrza ma bardzo duże znaczenie dla właściwego wzrostu roślin. Pozwala też obniżyć temperaturę w ogrodzie zimowym, która w upalne dni może dochodzić do 60°C. Decydując o sposobie wentylacji, pamiętajmy, że większość roślin nie lubi przeciągów.

Cieniowanie. Późną wiosną i latem trzeba chronić rośliny przed nadmiernym nasłonecznieniem. W tym celu stosuje się cieniowanie wewnętrzne lub zewnętrzne (na przykład rolety). Przy cieniowaniu wewnętrznym niezbędna jest dobra wentylacja, aby nie przegrzewał się dach oranżerii. Drogie, ale i najskuteczniejsze, jest cieniowanie sterowane fotokomórką, która mierzy natężenie światła i w miarę potrzeby odsłania i zasłania szyby.

Rośliny, które nie przechodzą zimą okresu spoczynku i kwitną (na przykład begonie, bromelie, cynerarie, gloksynie, peperomie i storczyki), można doświetlać przez około 6 godzin dziennie. Nadają się do tego lampy, których widmo jest zbliżone do słonecznego: na przykład lampy sodowe, żarowo-rtęciowe (160 W/m²) i świetlówki (200 W/m²).

Jak pielęgnować rośliny
Podlewanie. W słoneczne letnie dni większość roślin w oranżerii trzeba podlewać codziennie, a czasami nawet dwa razy dziennie. Przy pochmurnej pogodzie wystarczy podlewać co 2-3 dni. Nie dotyczy to kaktusów i sukulentów, które dobrze rosną w niezbyt wilgotnej glebie.
Najlepiej podlewać wczesnym rankiem lub po południu, aby liście roślin zdążyły wyschnąć przed nocą. Nie ma to znaczenia przy podlewaniu kropelkowym. W okresie jesienno-zimowym w chłodnych ogrodach zimowych podlewanie należy ograniczyć, jednak ziemia nie może wyschnąć.
W niewielkich oranżeriach można podlewać rośliny konewką. W większych wygodniej jest używać węża z końcówką rozpylającą lub zraszaczy. Można też zastosować system kropelkowy.
Pamiętajmy, że w ogrodzie zimowym ważna jest wilgotność powietrza: w ciepłym powinna wynosić około 70%, a w chłodnym – około 50% (mierzy się ją higrometrem). Dla utrzymania prawidłowej wilgotności powietrza polecane są zamgławiacze.

Nawożenie. Rośliny nawozimy od marca do września co 2-3 tygodnie. Rozpoczynamy miesiąc po posadzeniu roślin. Najlepiej używać nawozów płynnych, na przykład Florovitu, Pokonu i Bio Trissolu, lub stałych, takich, które bardzo dobrze rozpuszczają się w wodzie.

Wybieramy sposób uprawy
Rośliny w oranżerii możemy sadzić w pojemnikach lub bezpośrednio w gruncie. Mogą to być zagony zrobione w podłodze albo podwyższone grządki, podniesione około pół metra nad posadzkę i obudowane terakotą lub innym materiałem, pasującym do reszty wystroju wnętrza.

W pojemnikach. Rośliny w pojemnikach rosną wolniej niż w gruncie, co w małych oranżeriach bywa zaletą. Można je przestawiać i zmieniać kompozycję, a ich pielęgnacja dostosowana jest do potrzeb gatunku (podlewamy i nawozimy konkretne rośliny, a nie fragment zagonu). Dzięki temu można ustawiać blisko siebie rośliny o różnych wymaganiach. Łatwo też usuwa się chore i przerośnięte egzemplarze.
Wadą tego rozwiązania jest konieczność częstego podlewania (bo ziemia w donicach szybko przesycha) i przesadzania roślin, gdy korzenie wypełnią pojemnik. Łatwiej też przenawozić lub zagłodzić rośliny.

Na zagonach (czyli w ziemi mającej kontakt z gruntem rodzimym). Ten sposób uprawy wymaga sporej powierzchni, bo rośliny rosną szybko i bujnie. W miarę rozrastania się mogą sobie nawzajem przeszkadzać. Wtedy trzeba przycinać pędy lub rozsadzać dorodne egzemplarze (a to zawsze jest dla nich szokiem). Trudno jest też odizolować od pozostałych roślinę chorą lub zaatakowaną przez szkodniki.
Dobrym rozwiązaniem jest łączenie obu sposobów uprawy, czyli uzupełnianie podstawowej kompozycji z roślin rosnących w gruncie, roślinami w pojemnikach. W pojemnikach sadzimy wtedy te gatunki, które silnie się rozrastają.

Ogród zimowy jest często przedłużeniem domu – miejscem, w którym chętnie przebywamy otoczeni pięknymi roślinami. Autor: Mariusz Pasek		W oranżerii można uprawiać popularne rośliny pokojowe: jukę (drzewko w środku), pandan (z przodu obok juki), zielistkę (biało-zielone trawiaste kępy) i trzykrotkę (wiszące pędy). Autor: Piotr Mastalerz

Wybieramy gatunki roślin
Zanim wybierzemy rośliny, warto poznać ich potrzeby, zastanowić się, ile czasu będziemy mogli poświęcić na pielęgnację, a także ile mamy miejsca na uprawę. Początkujący ogrodnicy powinni wybierać gatunki, które mają małe wymagania – mogą to być po prostu łatwe w uprawie rośliny pokojowe.
Komponując rośliny, pamiętajmy, że z przodu powinny rosnąć rośliny niższe, najdalej zaś wysokie, stanowiące tło dla pozostałych. Pomiędzy roślinami wyższymi można posadzić gatunki, które dobrze znoszą duże zacienienie. Rośliny kwitnące i o barwnych liściach sadźmy na tle innych, tworzących bujną masę zieleni.
W ogrodzie zimowym można posadzić bardzo niskie rośliny, które szczelnie okryją podłoże, zmniejszając parowanie wody – takie jak: soleirolie, bluszcze, widliczki, niektóre peperomie, maranty.
Pamiętajmy też o roślinach ze zwisającymi pędami i o pnączach. Pomogą nam ukryć słupy konstrukcyjne.
Do tego celu doskonale nadają się gatunki intensywnie rosnące, ale o cienkich pędach i małych liściach, na przykład cisusy, bluszcze, męczennice, tunbergie i dipladenie.

Jak sadzić rośliny
Wybieramy podłoże. Wiele roślin dobrze rośnie w podłożu uniwersalnym. Jest to mieszanka ziemi liściowej, kompostowej, piasku i torfu. Powinno mieć odczyn lekko kwaśny (pH = 6). Niektóre rośliny wymagają jednak specjalnych podłoży, które można kupić w sklepach ogrodni- czych, albo przygotować samodzielnie. Storczyki potrzebują na przykład podłoża z torfu, kory i mchu torfowca, azalie – ziemi kwaśnej, próchnicznej i przepuszczalnej, palmy – podłoża żyznego, ale cięższego, kaktusy i sukulenty – podłoża uniwersalnego z przewagą piasku.

Przygotowujemy podłoże. Jeżeli rośliny mają rosnąć w gruncie, to w miejscu, w którym będzie zagon, wybieramy glebę do głębokości około 1 metra. Na dno wsypujemy 30-centymetrową warstwę drenażu (żwiru lub keramzytu), a następnie podłoże.
Dla kaktusów i sukulentów należy zwiększyć warstwę drenażu do 40 centymetrów.
Podłoże, którym wypełnimy zagony czy pojemniki, powinno się uleżeć przez 30-40 dni. Dopiero potem można sadzić w nim rośliny.

Przygotowanie miejsca pod rośliny w ogrodzie zimowym. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Sadzimy rośliny. Rośliny przed sadzeniem trzeba dokładnie podlać, by bryła korzeniowa była wilgotna i nie rozpadła się. Potem możemy wyjąć je z doniczki i umieścić w zagłębieniu przygotowanym w podłożu – powierzchnia bryły korzeniowej powinna się znaleźć na tym samym poziomie co podłoże. Na koniec wokół roślin starannie obsypujemy ziemię i podlewamy je (ale nie zalewamy). Po posadzeniu warto rośliny zacieniować, a po około 3-4 tygodniach zasilić, najlepiej nawozem płynnym.

Rośliny lubią być pielęgnowane
Rośliny w oranżerii rosną szybko i po pewnym czasie mogą zrobić się zbyt duże. Takie rośliny możemy przyciąć – usunąć wierzchołek lub poskracać pędy. Usuwamy też systematycznie żółknące i schnące liście, które nie tylko szpecą, ale mogą być źródłem chorób i szkodników.
Choroby i szkodniki roślin często są trudne do opanowania, a rozprzestrzeniają się bardzo łatwo. Dlatego wybierając rośliny, zadbajmy, by pochodziły z dobrego źródła. Zawsze warto dokładnie obejrzeć ich liście i pędy.
Każdy nowy egzemplarz – zanim trafi do oranżerii – powinien przejść kilkudniową kwarantannę w jasnym pomieszczeniu o odpowiedniej temperaturze, gdzie można go obserwować. Dopiero, gdy okaże się, że roślina jest zdrowa, można ją przenieść do ogrodu. W ten sposób zapobiegniemy zainfekowaniu innych roślin.

Uwaga! Wiele groźnych szkodników trudno zauważyć gołym okiem, a kiedy już widać ich kolonie lub objawy żerowania, trudno z nimi walczyć. Dlatego podczas kwarantanny warto obejrzeć roślinę przez lupę, zwracając uwagę na szczyty pędów, pąki kwiatowe, oraz miejsca u nasady liści i ich spód.

Do najpopularniejszych szkodników przenoszonych wraz z innymi roślinami należą tarczniki i wełnowce. Niestety, nie da się zapobiec pojawianiu się mszyc, przędziorków i mączlików, a z chorób – szarej pleśni, gdyż dostają się one przez okna. Trzeba przeciwko nim stosować preparaty owadobójcze, najlepiej biologiczne – INSECTSPRAY, BIOSEPT 33 SL, AgrEvo przeciwko owadom na roślinach ozdobnych, a ostatecznie – chemiczne, na przykład Pirimix Al lub Pirimor.

Różowo kwitnąca echmea wstęgowata najlepiej rośnie w dobrze oświetlonych miejscach. Autor: Piotr Mastalerz		Rośliny można sadzić na podwyższeniach lub zagonach w podłodze. Autor: Piotr Mastalerz

Kojący plusk wody
W ogrodzie zimowym warto mieć mały zbiornik wodny: źródełko lub minifontannę. Plusk wody działa uspokajająco, a lustro wody stanowi miłe urozmaicenie kompozycji. Ponadto bardzo pomaga to utrzymać właściwą wilgotność powietrza. W takim zbiorniku rośliny sadzimy w pojemnikach lub „kieszeniach” specjalnie przygotowanych w dnie. Roślin nie powinno być dużo. Ładniej jest, gdy otwarte lustro wody zajmuje więcej niż połowę powierzchni. Aby mieć swobodny dostęp do wody, nie obsadzajmy też części brzegu zbiornika.

Rośliny do ogrodów zimowych
Lubią chłód (temperatura zimą 10°C)
- Gatunki wysokie: araukaria chilijska, chamaerops niski (karłatka), cytrusy, dracena obrzeżona, fatsja japońska, granatowiec właściwy, kamelia japońska, kordylina australijska, oleander pospolity, wawrzyn (laur) szlachetny, zaślaz mieszańcowy.
- Gatunki średnie: asparagusy (szparagi), aspidistra wyniosła, ardizja, azalia indyjska, cymbidium, fatsjobluszcz lizjański, kliwia pomarańczowa, pierwiosnek kubkowaty.
- Gatunki niskie: orliczka, paprotnik sierpowaty, soleirolia, trzykrotki, zielistki.
- Pnącza i rośliny o zwieszających się pędach: bluszcze, cisus australijski, jaśmin lekarski, tunbergia, winnik zmienny.

Wolą ciepło (temperatura zimą 20°C)
- Gatunki wysokie: chamedora, figowiec (fikus) benjamina, gardenia, kordylina krzewiasta, róża chińska, szeflery.
- Gatunki średnie: afelandra czworokątna, aglaonemy, ananas właściwy (jadalny), anturium, begonia królewska, difenbachie, echmea wstęgowata, friezea lśniąca, guzmania, nefrolepisy, niedośpian ognisty (hypoestes), pokrzywiec szorstkowłosy, sansewieria gwinejska, skrzydłokwiat.
- Gatunki niskie: adiantum, begonia Bowera, begonia zimowa, figowiec (fikus) pnący, fitonie, kaladium, kalatea, maranta białounerwiona, namatantus, peperomia kędzierzawa, pilee, sępolia fiołkowa (fiołek afrykański), skrętniki, skrytokwiaty, widliczki.
- Pnącza i rośliny o zwieszających się pędach: alamanda pnąca, bluszcz kanaryjski, bugenwilla gładka, cisus rombolistny, dawalia, dipladenia, hoja różowa, kledodendron Thomsona, kolumnea, męczennice, mikania potrójna, monstery, plektrontus południowy.

Rośliny wodne i błotne
- hiacynt wodny, cibory (papirusy), grzybienie i rośliny akwariowe.

Rośliny dla początkujących

Cibora zmienna. Dobrze rośnie w temperaturze 10-12°C zimą i około 20°C latem. Wymaga bardzo mokrego podłoża – najlepiej aby korzenie były stale zanurzone w wodzie. Źle znosi bezpośrednie światło słoneczne. Autor: Piotr Mastalerz		Filodendron pnący. Najlepiej rośnie w temperaturze 10-20°C. Lubi rozproszone światło, ale dobrze znosi też cień. Podlewa się go dwa razy w tygodniu. Lubi spryskiwanie liści. Autor: Piotr Mastalerz		Monstera dziurawa. Dobrze rośnie w temperaturze 13-20°C. Lubi umiarkowane podlewanie i zraszanie liści. Autor: Piotr Mastalerz

Cisus rombolistny. Najlepiej rośnie w temperaturze około 20°C. Lubi światło rozproszone, może rosnąć nawet w ciemnych pomieszczeniach. Latem podlewa się go 2 razy w tygodniu, zimą rzadziej. Autor: Piotr Mastalerz		Rheo meksykańskie. Dobrze rośnie w temperaturze około 20°C. Lubi wilgotne powietrze i rozproszone światło. Między październikiem a styczniem przechodzi okres spoczynku i wtedy należy przerwać podlewanie. Autor: Piotr Mastalerz

Pamiętaj!
- Ogród zimowy pełen zdrowych roślin to doskonałe miejsce odpoczynku jesienią i zimą, a często także radość z własnych egzotycznych owoców (można w nim na przykład uprawiać cytrusy).
- Jeśli jesteś początkującym ogrodnikiem, sadź mało wymagające rośliny pokojowe. Optymalna temperatura dla większości gatunków wynosi 20°C.
- Zapobiegaj chorobom i szkodnikom – usuwaj żółte i schnące liście, kupuj tylko zdrowe rośliny.
- Opryskiwanie preparatami chemicznymi to ostateczność. Po zabiegu koniecznie wywietrz oranżerię. Przestrzegaj wskazówek podanych na opakowaniu preparatu.
- Zimą otwieraj wywietrzniki ostrożnie, aby mroźne powietrze nie uszkodziło roślin.
- Rośliny wymagają opieki także wtedy, gdy ty jesteś na urlopie. Jeśli nie masz zaprzyjaźnionej osoby, która zaopiekuje się oranżerią, powinieneś zainstalować system automatycznego podlewania i wietrzenia.