Tuż za progiem czyli w przedsionku

Czy wydzielony przedsionek jest konieczny w każdym domu? A może wystarczy, jeśli drzwi wejściowe będą prowadziły do holu albo wzorem amerykańskich domów wprost do pokoju dziennego? To pytania, jakie często zadają sobie budujący dom.

Przedsionek to zazwyczaj niewielkie pomieszczenie usytuowane między drzwiami wejściowymi i drzwiami prowadzącymi do części mieszkalnej domu. 
Wybierając projekt, nie zawsze zwracamy uwagę na wielkość i kształt przedsionka, bo wydaje się on niewiele znaczącym pomieszczeniem w domu. A tymczasem pełni rozmaite funkcje: chroni wnętrze domu przed zimnem z zewnątrz, zapobiega przeciągom, można tam zostawić zabłocony wózek, mokre buty i parasole, a także niekrępująco przyjąć listonosza i inkasenta. Warto więc zadbać o to, aby był wygodny.

Mały przedsionek pozbawiony mebli i sprzętów pełni jedynie rolę śluzy termicznej. Autor: Marek Gardulski		W przedsionku można zostawiać okrycia wierzchnie, buty, parasole. Autor: Andrzej Szandomirski

Ochrona przed zimnem

Przepisy budowlane. W naszej strefie klimatycznej przedsionek jest nieodzowny. W myśl przepisów budowlanych wejście do budynku należy chronić przed nadmiernym dopływem chłodnego powietrza, stosując przedsionek lub kurtynę powietrzną. Drugie rozwiązanie stosuje się przeważnie w sklepach i barach, w domach jednorodzinnych byłoby zbyt kosztowne. Przedsionek w domu nabiera szczególnego znaczenia w miesiącach chłodnych, a przede wszystkim zimą. Gdy temperatura na zewnątrz dochodzi do około‚ - 20°C, a w budynku chcemy utrzymać +20°C, przedsionek pomaga w oszczędzaniu energii i pozwala utrzymać w domu stabilną temperaturę: ogranicza wtargnięcie do wewnątrz zimnego powietrza i ucieczkę ciepła z domu. Najlepiej, jeśli jest to pomieszczenie ogrzewane, ale może tam być temperatura o parę stopni niższa niż w pozostałych pomieszczeniach.

Dom bez przedsionka? Pominięcie przedsionka w projekcie jest błędem: architekt jest zobowiązany do przestrzegania przepisów Prawa budowlanego. Rzadko więc zdarza się projekt, w którym brakowałoby takiego pomieszczenia. Natomiast inwestorzy, nie doceniając często jego funkcji, rezygnują z drzwi między przedsionkiem i holem: jest to równoznaczne z rezygnacją z przedsionka. Dokonując takich zmian, pamiętajmy, że robimy to na własną odpowiedzialność: musimy się liczyć z okresowymi, znacznymi stratami ciepła.

Domowy węzeł komunikacyjny
Z przedsionka wchodzi się do holu lub wprost do pokoju dziennego. Ale często nie jest to jedyna funkcja komunikacyjna tego pomieszczenia.

Połączenie z garażem. Jeśli dom ma bezpośrednie połączenie z garażem, drzwi do niego najczęściej usytuowane są w przedsionku. Zapobiega on przedostawaniu się zapachów spalin do części mieszkalnej domu. Drzwi do garażu powinny mieć odporność ogniową minimum 30 minut. Powinny być one także na tyle szczelne, aby uniemożliwiały przenikanie z garażu do domu spalin oraz oparów paliwa.

Połączenie z pomieszczeniem gospodarczym. Takie rozwiązanie ma wiele zalet. Będąc na zewnątrz domu, można skorzystać z pomieszczenia gospodarczego, bez wchodzenia do mieszkalnej części. Może to być szczególnie wygodne, gdy będziemy w takim składziku przechowywać narzędzia ogrodnicze, wózek dziecięcy, hulajnogę. Przedsionek ogranicza wtedy strefę znacznego zabrudzenia.

Połączenie z wydzieloną częścią domu. Z przedsionka może też prowadzić wejście do poczekalni gabinetu, gdzie przyjmuje się pacjentów czy interesantów, albo do wydzielonego mieszkania. Przedsionek oddziela wtedy prywatną część domu od bardziej publicznej. Ponieważ będzie korzystało z niego więcej osób, powinno to być pomieszczenie odpowiednio duże i wyposażone stosownie do przeznaczenia.

Między wnętrzem a zewnętrzem domu
Strefa pośrednia. "Wchodząc do budynku lub opuszczając go, potrzebujesz pomieszczenia, przez które przechodzi się (...) to pokój wejściowy. To miejsce, w którym jest się już wewnątrz, choć zarazem jeszcze na zewnątrz" twierdzi architekt Christopher Aleksander. Dla mieszkańców wychodzenie z własnego domu bezpośrednio na zewnątrz, a dla gości oswojonych chwilowo z ulicą wchodzenie wprost do cudzego prywatnego świata może być pewnym dyskomfortem. Złagodzi go przejście przez przedsionek - jedna z form wspomnianego "pokoju wejściowego".
Przedsionek pozwala też otworzyć drzwi domu, nie ukazując jednocześnie jego wnętrza. Jest więc pomocny wtedy, gdy przyjmujemy osoby, które chcemy lub musimy wpuścić pod własny dach, ale niekoniecznie do pokoju czy kuchni. Wizyta listonosza czy inkasenta w przedsionku nie zakłóci naszej prywatności.
Jeśli wejście do domu widoczne jest z ulicy, każde otwarcie drzwi ukazuje dom od środka. Przedsionek jest wtedy wizualną barierą: chroni zacisze domowe przed okiem wścibskich przechodniów.

Już w domu czy jeszcze na zewnątrz? Od usytuowania przedsionka w budynku i jego funkcji zależy, czy będzie on miał charakter pomieszczenia mieszkalnego, czy też związanego z zewnętrzem domu. Jeśli przedsionek umieszczony jest w bryle domu, jest ściślej powiązany z jego wnętrzem: przekraczając jego próg, czujemy się "już w domu". Jeśli jest elementem dobudowanym do głównej bryły budynku, bardziej przypomina ganek czy werandę. Domowy charakter nadadzą przedsionkowi meble i wyposażenie dopasowane do reszty domu. Urządzenie tam garderoby wzmocni jego mieszkalny charakter. Jeśli zaś przeznaczymy go tylko na podręczny składzik - na wózek, wrotki, dziecięcy rowerek - przedsionek stanie się pomieszczeniem bardziej gospodarczym.    

Jak urządzić przedsionek?

Wieszaki i schowki. W przedsionku często zostawiamy zabłocone buty, parasole i mokre okrycia wierzchnie. Wieszaki, szafy i półki przeznaczone do ich przechowywania muszą być wykonane z materiałów odpornych na wodę lub zabezpieczone przeciwwilgociowo oraz mieć dobrą wentylację. Jeśli pomieszczenie jest nieogrzewane lub temperatura jest tam zdecydowanie niższa niż w pozostałej części domu, nie zaleca się umieszczania szaf na ubrania. 

Tablica rozdzielcza i przyłącze alarmu. Pamiętajmy, że dobrze jest umieścić te urządzenia na wysokości 120 cm nad podłogą. Jest to wysokość dogodna dla wszystkich, również  użytkowników wózka inwalidzkiego.  
Jeśli w drzwiach wejściowych jest wizjer i skrzynka na listy, powinny być one umieszczone również na wysokości 120 cm.

Rada praktyczna! Jak twierdzi cytowany już Christopher Aleksander, "dzieci utrzymują swego rodzaju bałagan przy drzwiach, których najczęściej używają". Porzucony w pośpiechu tornister, łopatka do piasku, buty, łyżworolki, rękawiczki, hulajnoga, kartoniki po soku to widok przedsionka znany doskonale w domach, gdzie są małe dzieci. Dlatego więc warto tak zaplanować przedsionek, aby przy wejściu mógł znaleźć się "ślepy zaułek" wnęka służąca jako składzik, najlepiej zamykana drzwiami przesuwnymi.

Sień, przedsionek, wiatrołap...

...to określenia używane dzisiaj zamiennie. Każde z nich zwraca jednak uwagę na inną funkcję pomieszczenia: 
- sień - nazwa podkreśla przejściowy i dzielący charakter pomieszczenia. We dworze przelotowa sień dzieliła wnętrze na część mieszkalną i gospodarczą i często była dużym reprezentacyjnym pomieszczeniem. Dziś funkcje dawnej sieni dworskiej w dużej mierze przejął hol. W chłopskiej chałupie sień często oddzielała paradną białą izbę od codziennej - czarnej. Jeśli była duża, spełniała również funkcje gospodarskie;
- przedsionek - nazwa zwraca uwagę na usytuowanie pomieszczenia przed częścią mieszkalną.
We dworach i chałupach było to pomieszczenie  przed sienią, dzisiaj - przed holem lub pokojem dziennym;
- wiatrołap - współczesna nazwa, podkreślająca charakter izolacyjny pomieszczenia: najważniejszą funkcją jest ochrona mieszkania przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi (zimnem, wiatrem, śniegiem, wilgocią).

Przedsionek wygodny dla wszystkich

Przedsionek  może mieć różną wielkość. Minimalne wymiary zależą od zastosowanych drzwi i kierunku ich otwierania, od tego, z jakimi pomieszczeniami przedsionek jest połączony, a także od funkcji, jakie ma on spełniać. Jeśli jego rola będzie ograniczona tylko do ochrony wnętrza domu przed zimnem, nie musi być duży. Ale jeśli chcemy w nim umieścić głęboką szafę lub zależy nam na miejscu na ustawienie wózka dziecięcego czy inwalidzkiego, pomieszczenie powinno być obszerne. Kształt i wymiary przedsionka powinny wszystkim domownikom umożliwić wygodne poruszanie się oraz korzystanie z umieszczonych tam  mebli i sprzętów. Warto tak zaplanować wielkość pomieszczenia, aby w razie konieczności osoba poruszająca się na wózku inwalidzkim mogła swobodnie przez nie przejechać, a chcąc skorzystać z szafy czy schowka - obrócić wózkiem.

Przedsionek z przejściem na wprost, z drzwiami otwierającymi się do wewnątrz i na zewnątrz. Długość pomieszczenia nie może być mniejsza niż 220 cm. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Przedsionek z przejściem na wprost, z drzwiami otwierającymi się na zewnątrz pomieszczenia. Minimalna długość przedsionka to 150 cm. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Przedsionek z przejściem na wprost, z drzwiami otwierającymi się do wewnątrz pomieszczenia. Niezależnie od przeznaczenia przedsionka, jego długość nie może być mniejsza niż 240 cm. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Przedsionek z przejściem do dalszej części domu pod kątem 90°. Wymiary przedsionka zależą od kierunku otwierania drzwi i od funkcji, jakie pomieszczenie będzie spełniało. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Jak urządzić przedsionek dla osoby niepełnosprawnej
- w przedsionku należy przewidzieć miejsce na ustawienie wózka oraz przesiadanie się z wózka terenowego na domowy,
- meble powinny być tak dobrane, aby osoba na wózku mogła swobodnie do nich podjechać,
- półki i wieszaki powinny być usytuowane w strefie dogodnego sięgania, czyli na wysokości 40-120 cm,
- ze względów bezpieczeństwa odboje, skrobaczki i wycieraczki do obuwia nie mogą wystawać ponad poziom posadzki,
- wyłączniki, przyciski instalacyjne należy umieszczać na wysokości nie większej niż 120 cm, a gniazda wtykowe nie mniejszej niż 40 cm nad podłogą,
- w zależności od indywidualnych potrzeb w przedsionku można zamontować poręcze przyścienne. Mocuje się je według potrzeb na wysokości 75 cm i 90 cm,
- wskazane jest, aby narożniki ścian zabezpieczyć przed uszkodzeniami powodowanymi uderzeniem wózkiem,
- powierzchnia podłogi musi być równa, bez stopni, uskoków i progów, łatwa do utrzymania w czystości, wykonana z materiałów gładkich, ale jednocześnie antypoślizgowych (terakota, gres).

Jakie drzwi?
Zgodnie z przepisami budowlanymi drzwi wejściowe do budynku powinny mieć w świetle szerokość co najmniej 0,90 m. W przypadku zastosowania drzwi zewnętrznych dwuskrzydłowych szerokość skrzydła głównego nie może być mniejsza niż 0,90 m. Drzwi wejściowe mogą być pełne lub przeszklone.
Minimalna szerokość drzwi wewnętrznych, w tym również prowadzących do pomieszczenia gospodarczego czy garażu, to 80 cm. Drzwi prowadzące do mieszkalnej części domu mogą być zarówno rozwieralne, jak i przesuwne. Wysokość progu nie może przekraczać 2 cm. Skrzydła drzwiowe z przezroczystych tafli muszą być wykonane z materiału zapewniającego bezpieczeństwo użytkowników w przypadku stłuczenia.