Kupujemy stal zbrojeniową

Prawie każdy dom jednorodzinny, nawet jeśli wykonany jest z drewna, ma przynajmniej kilka elementów wykonanych z betonu zbrojonego stalowymi prętami. Przy budowie domu nie obejdziemy się więc bez stali zbrojeniowej. Zanim się zabierzemy do jej kupowania, musimy wiedzieć, ile i jakich prętów potrzebujemy oraz na co powinniśmy zwrócić uwagę.

Czego dowiemy się z projektu?

W projekcie budowlanym znajdziemy zestawienie stali, w którym podane będą informacje dotyczące prętów zbrojeniowych potrzebnych do budowy domu. Dowiemy się z niego, ile prętów potrzebujemy, jaki powinny mieć kształt, jaką długość i średnicę. Ilość stali podana będzie w tonach. W zestawieniu znajdziemy jeszcze informacje dotyczące klasy i gatunku stali, z jakiej pręty powinny być wykonane. W projekcie domu powinno się znaleźć nie tylko zestawienie stali dotyczące całego domu, ale również oddzielne dla poszczególnych elementów konstrukcyjnych. Jeśli tak nie jest, warto poprosić projektanta o wykonanie zestawienia lub ślepego kosztorysu (czyli bez cen) z podziałem na poszczególne elementy konstrukcji. Będą w nim osobno podane informacje o prętach potrzebnych do wykonania fundamentów, słupów, schodów czy stropu. Dzięki temu będziemy mogli rozłożyć zakup stali na poszczególne etapy budowy domu. Może się to okazać szczególnie przydatne, gdy chcemy na zimę przerwać budowę. Niewykorzystana stal nie będzie kusiła złodziei.

Uwaga! Wszystkie parametry prętów zbrojeniowych (wymiary czy gatunek stali, z jakiej mają być wykonane) określa konstruktor na podstawie obliczeń i norm budowlanych. Dlatego też, bez ustalenia z osobą posiadającą uprawnienia budowlane (może to być konstruktor, kierownik budowy lub inspektor nadzoru) nie powinniśmy kupować prętów innych, niż jest to przewidziane w projekcie.

Pręty luzem czy w siatkach i szkieletach?

Pręty na tony i na sztuki. Dzięki informacjom zawartym w zestawieniu, możemy zamówić gotowe pręty przycięte na wymiar i odpowiednio powyginane. Możemy też kupić odpowiednią ilość stali, podaną w zestawieniu w tonach, i przyciąć ją na placu budowy. Jednak należy pamiętać, że ilość stali w projekcie liczona jest na styk. Podane jest, ile ważą przycięte już na wymiar pręty, dlatego dobrze jest kupić stal z 10% zapasem na przycięcie.

Grube pręty, czyli te o średnicy 10-40 mm, dostarczane są na budowę w wiązkach lub na sztuki. Autor: Andrzej Szandomirski

Gotowe szkielety i siatki. W wytwórni można zamówić nie tylko gotowe przycięte na wymiar pręty, ale nawet połączone w szkielety lub siatki.
Szkielety to przestrzenne konstrukcje z prętów nośnych (czyli przenoszących największe obciążenia) połączonych strzemionami. Stosuje się je przy zbrojeniu ław fundamentowych, wieńców, nadproży, podciągów i słupów.
Siatki, stosowane w domach jednorodzinnych, wykonywane są z cienkich prętów zgrzewanych w miejscach połączenia. Wykonanie ich na budowie byłoby pracochłonne, dlatego robi się je w hutach, składach budowlanych lub hurtowniach, które mają zgrzewarki. Siatki wykorzystuje się najczęściej do zbrojenia gładzi na stropie. Mogą być też wykorzystywane przy wykonywaniu ścian fundamentowych.

W wiązkach czy w kręgach?

Pręty zbrojeniowe zwykle mają 10-12 m długości, choć mogą być też krótsze – 6-metrowe lub dłuższe – 18-metrowe. Zależnie od średnicy i długości pręty zbrojeniowe sprzedawane są w kręgach (te cienkie o średnicy 5-14 mm) lub jako proste w wiązkach (te grubsze o średnicy 10-40 mm). Pręty dostarczane w kręgach trzeba przed pocięciem i ułożeniem w deskowaniu rozprostować, co na budowie jest dość trudne bez odpowiedniego sprzętu. Dlatego lepiej kupować pręty w wiązkach lub gotowe: ucięte i powyginane zgodnie z projektem.

Cienkie pręty sprzedaje się w kręgach. Autor: ZAKŁAD WALCOWNICZY PROFIL

Jakie pręty stosuje się najczęściej?

W domach jednorodzinnych najczęściej stosowane są:
- pręty gładkie ze stali klasy A-0, gatunku St0, St0S i stali A-I, gatunku St3 lub St3S;
- pręty żebrowane ze stali A-II, gatunku 18G2 i stali A-III, gatunku 34GS.

Stal klasy A-0. Choć jest najsłabsza, ma zalety. Jest miękka i nawet na budowie łatwo ją kształtować (wyginać w skomplikowane kształty).

Stal klasy A-II i A-III. Ma wytrzymałość prawie dwukrotnie większą niż stal klasy A-0 i A-I, a kosztuje prawie tyle samo albo tylko niewiele więcej. Dlatego taka stal będzie najprawdopodobniej przewidziana w projekcie tam, gdzie elementy konstrukcji będą najbardziej obciążone. Żebrowane pręty ze stali A-II lub A-III są też chętnie stosowane w niezbyt obciążonych elementach konstrukcyjnych, na przykład wieńcach, bo nie wymagają dużo pracy.
Na końcach takich prętów nie trzeba bowiem wykonywać haków, które polepszałyby zakotwienie pręta w betonie. Żebrowanie zapewnia bardzo dobrą współpracę pomiędzy betonem a stalą i dotyczy całej długości pręta, a nie tylko strefy zakotwienia.

Co jeszcze oprócz prętów?

Drut wiązałkowy. Jest to miękki, cienki drut stalowy, za pomocą którego można w prosty sposób połączyć pręty zbrojeniowe. Drut ten sprzedawany jest w kręgach na wagę.

Podkładki dystansowe. Aby zapewnić odpowiednią współpracę stali i betonu oraz zabezpieczyć pręty zbrojeniowe przed korozją i niekorzystnym wpływem wysokiej temperatury (na przykład podczas pożaru), należy zapewnić im odpowiednio grubą otulinę z betonu. Otulina ta powinna mieć co najmniej 2 cm grubości. Bardzo łatwo ją uzyskać, gdy zastosuje się podkładki dystansowe z zaprawy cementowej lub tworzywa sztucznego. Podkładki z tworzywa to najczęściej krążki z otworem w środku, w który wkłada się pręt zbrojeniowy. Natomiast podkładka betonowa to mały klocek, w którym zatopione są dwa stalowe druty. Tymi drutami przywiązuje się podkładkę do pręta zbrojeniowego. Aby podkładki dobrze spełniały swoją funkcję, musi ich być odpowiednio dużo:
- w stropie lub płycie schodowej – co najmniej cztery na jeden metr kwadratowy,
- w belce i słupie na każdej krawędzi – po dwie na metr długości.

Pręty zbrojeniowe można zgrzewać lub spawać, ale przy budowie domów jednorodzinnych najczęściej wiąże się je stalowym drutem. Autor: Rafał Kuchta		Dzięki zastosowaniu podkładek dystansowych... Autor: Mariusz Bykowski		...można bardzo łatwo i skutecznie uzyskać odpowiednio grubą otulinę z betonu. Autor: Mariusz Bykowski

Gdzie możemy kupić stal?

Stal zbrojeniową sprzedają składy budowlane i hurtownie, a także wytwórnie. Możemy tam nie tylko kupić pręty potrzebne do budowy domu, ale również odpowiednio je pociąć, a nawet zamówić gotowe szkielety zbrojeniowe. Są droższe, za to wykonane dobrze i szybko. Dzięki temu nie będziemy musieli wynajmować urządzeń do cięcia i gięcia stali (pilarek, giętarek), a także zaoszczędzimy czas i unikniemy niedokładności. Niestety, czasem są one długie, ciężkie i trudno je przywieźć na plac budowy, a następnie ułożyć w deskowaniu bez użycia dźwigu.

Czym dowieźć stal na budowę?

Rodzaj transportu, jaki będzie nam potrzebny, zależy od długości prętów:
- pręty długości do 6 metrów można przewozić ciężarówkami,
- od 6 do 12 metrów – naczepami,
- powyżej 12 metrów – przyczepami dłużycowymi.
Należy też wziąć pod uwagę to, czy samochód będzie mógł wjechać na plac budowy, nie naruszając naszego ogrodzenia czy ogrodzenia sąsiada. Cena transportu ustalana jest indywidualnie. Zależy ona od wielkości zamówienia i odległości dzielącej skład budowlany od placu budowy.

Do przenoszenia bardzo długich prętów albo ciężkich siatek lub szkieletów może być potrzebny dźwig. Autor: Andrzej Szandomirski

Gdy stal jest już na placu budowy

Miejsce do magazynowania stali na placu budowy powinno być specjalnie przygotowane. Nie możemy ułożyć stalowych prętów bezpośrednio na ziemi. Dlatego, aby nie dotykały gruntu, układa się je na ustawionych mniej więcej co dwa metry podkładach z drewnianych belek lub pustaków. Tak składowana stal nie ma kontaktu z wilgocią z gruntu ani poranną rosą, a zamoczona przez deszcz szybciej obsycha, przez co wolniej rdzewieje.

Gdzie przy budowie domu potrzebne będzie zbrojenie?

Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Po co jest stal w betonie?

Beton ma dużą wytrzymałość na ściskanie (przy budowie domu zwykle stosuje się beton o wytrzymałości do 20 MPa), lecz znacznie gorszą, bo mniej więcej dziesięć razy mniejszą – na rozciąganie. Jest to wada betonu, gdyż w rzeczywistości rzadko spotyka się elementy konstrukcyjne, które są tylko ściskane. Dlatego wszędzie tam, gdzie występuje rozciąganie, układa się w betonie pręty zbrojeniowe. Jednocześnie stal ma znacznie większą od betonu wytrzymałość na ściskanie (patrz tabela). Dlatego pręty zbrojeniowe umieszcza się też w elementach ściskanych, na przykład słupach czy fundamentach, gdy obciążenia są bardzo duże. W takich elementach stal stosuje się po to, by zmniejszyć przekrój elementu.




Pręty, ale z jakiej stali?

Klasa stali. Dla prętów zbrojeniowych oznaczana jest duża litera A i rzymskimi cyframi od 0 do III. Im wyższą cyfrą oznaczona jest stal, tym ma ona większą wytrzymałość.

Gatunek stali. Każdy gatunek stali ma swój znak składający się z cyfr i liter określających jej właściwości i zawartość domieszek. To, do jakiego gatunku zaliczana jest stal, zależy od jej składu chemicznego i wytrzymałości i właściwości użytkowych. Na przykład litera S na końcu oznaczenia StOS i St3S oznacza, że stal tą można spawać. Natomiast w oznaczeniu 34GS litera S oznacza, że stal ta zawiera krzem, G-mangan, a cyfra 34 informuje, o ilości węgla zawartego w stali.

Pręty zbrojeniowe mogą być:

Autor: HUTA OSTROWIEC

Jakie pręty do czego?    

Autor: Mariusz Bykowski