środa, 3 sierpnia 2011

Podatek od czynności cywilnoprawnych. Przepisy



Do końca ubiegłego roku przy zawarciu umowy kupna domu czy działki trzeba było zapłacić opłatę skarbową, teraz zamiast niej płacimy podatek od czynności cywilnoprawnych. Nowe przepisy w większości są korzystniejsze dla podatników.
Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych zastąpiła dotychczasową ustawę o opłacie skarbowej w części dotyczącej umów cywilnoprawnych (na przykład sprzedaży domu, działki czy mieszkania albo pożyczki). Nowa regulacja jest po części „kopią” starej ustawy, ale zawiera też wiele nowych przepisów.

Kto płaci 

Do zapłacenia podatku zobowiązane są solidarnie strony czynności cywilnoprawnej. Oznacza to, że urząd skarbowy może domagać się zapłacenia podatku od każdej ze stron umowy w całości lub w części dowolnie określonej przez organ podatkowy. Zapłacenie podatku przez jedną ze stron zwalnia pozostałe z tego obowiązku. Strona ta może jednak domagać się – na podstawie art. 376 § 1 k.c. – zwrotu odpowiedniej części podatku od pozostałych stron umowy. Aby jednak uniknąć problemów, warto ustalić jeszcze przed zawarciem umowy, kto płaci podatek.

Za co
Nowy podatek obejmuje 15 wskazanych w ustawie czynności cywilnoprawnych. W ustawie nie podano ich definicji, więc przy dokonywaniu kwalifikacji określonej czynności należy oprzeć się na odpowiednich przepisach Kodeksu cywilnego.
Podatek od czynności cywilnoprawnych obejmuje m.in. umowy:
- sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
- dożywocia (oddanie nieruchomości w zamian za dożywotnią opiekę i utrzymanie),
- zniesienia współwłasności i działu spadku – w części dotyczącej spłat lub dopłat,
- ustanowienie hipoteki,
- ustanowienie odpłatnej służebności.
Opodatkowane są także zmiany tych umów – jeżeli powodują podwyższenie podstawy opodatkowania, oraz orzeczenia sądów i ugody – jeżeli wywołują takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne objęte podatkiem (na przykład wyrok sądu zastępujący umowę sprzedaży w sytuacji, gdy zawarto umowę przedwstępną w formie aktu notarialnego, a jedna ze stron uchyla się od zawarcia umowy sprzedaży).
Podatkowi podlegają te czynności cywilnoprawne, których przedmiotem są rzeczy znajdujące się na terytorium Polski (lub prawa majątkowe tu wykonywane) oraz rzeczy znajdujące się za granicą (lub prawa majątkowe wykonywane za granicą), jeśli nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce i czynność cywilnoprawna została dokonana również w Polsce.

Jak i kiedy płacić
Obowiązek podatkowy dla czynności cywilnoprawnych powstaje z chwilą ich dokonania (zawarcia umowy) lub z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody. Jeżeli podpisano umowę przedwstępną (nawet notarialną), obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia właściwej umowy przenoszącej własność.
Osoby zobowiązane do zapłacenia podatku muszą złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych (na formularzu PCC-1 dostępnym w urzędzie skarbowym), samodzielnie obliczyć wysokość należnej opłaty i zapłacić gotówką w kasie lub na rachunek bankowy właściwego urzędu skarbowego w ciągu 14 dni od zawarcia umowy.
Jeśli czynność cywilnoprawna dokonywana jest w formie aktu notarialnego, to płatnikiem podatku jest notariusz. Strony nie muszą wtedy wypełniać deklaracji. Do obowiązków notariusza należy obliczenie i pobranie należnego podatku, określenie w treści sporządzanego aktu podstawy i sposobu jego obliczenia, prowadzenie rejestrów, rozliczanie się z urzędem skarbowym w terminach określonych w przepisach, przechowywanie rejestrów i dowodów opłaty przez 5 lat po upływie roku podatkowego, którego dotyczą.

W którym urzędzie
Podatek od czynności cywilnoprawnych opłaca się w urzędzie skarbowym właściwym dla:
- miejsca położenia nieruchomości – jeżeli umowa dotyczy przeniesienia własności nieruchomości, własnościowego spółdzielczego prawa do mieszkania, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego i prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym lub prawa użytkowania wieczystego (w wypadku zamiany domu, działki lub mieszkania właściwy jest urząd skarbowy dla miejsca położenia droższej nieruchomości);
- miejsca zamieszkania (siedziby) nabywcy – jeżeli czynność dotyczy przeniesienia własności innych rzeczy lub praw majątkowych (gdy tylko zbywca mieszka w Polsce, podatek opłaca się w jego urzędzie skarbowym) lub jeżeli rzecz będąca przedmiotem umowy znajduje się za granicą (lub prawo majątkowe wykonywane jest za granicą);
- miejsca zamieszkania (siedziby) jednej ze stron czynności – w wypadku pozostałych umów.
Jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej organu podatkowego w sposób uregulowany w ustawie – właściwy jest Drugi Urząd Skarbowy Warszawa Śródmieście.

Zwrot podatku

Podatek podlega zwrotowi, jeżeli:
- mamy do czynienia z nieważnością względną danej czynności, spowodowaną błędem co do treści (na przykład ceny), podstępem, groźbą, wyzyskiem. Polega to na tym, że strona umowy może uchylić się od skutków prawnych umowy (przez oświadczenie woli lub wskutek orzeczenia sądowego), jeśli występują okoliczności powodujące jej nieważność;
- nie spełnił się warunek zawieszający, od którego uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej (na przykład umowa pożyczki uzależniona od uzyskania pozwolenia na budowę, stała się bezskuteczna z powodu niespełnienia tego warunku).
W ustawie nie ma mowy o zwrocie podatku od czynności cywilnoprawnych w sytuacji, gdy został uiszczony nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej. W takich wypadkach konieczne jest rozliczenie powstałej nadpłaty w trybie przepisów Ordynacji podatkowej.
Takie sytuacje jak odstąpienie od umowy, rozwiązanie umowy, wypowiedzenie umowy czy też utrata mocy obowiązującej zawartej umowy nie są podstawą do zwrotu zapłaconego podatku.
Podstawa prawna:
- ustawa z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. nr 86, poz. 959)
- rozporządzenie ministra finansów z 5 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad poboru podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. nr 108, poz. 1153)

Jak ustalać podstawę opodatkowania
Najczęściej podstawą obliczenia podatku jest wartość rynkowa przedmiotu tej czynności. Wartość tę określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości.
Osoby zawierające umowę same określają wartość przedmiotu tej umowy. Jeśli tego nie zrobią lub podana przez nie kwota nie odpowiada wartości rynkowej, urząd skarbowy wszczyna postępowanie mające na celu ustalenie wartości rynkowej przedmiotu czynności prawnej z udziałem biegłych. Następnie urząd skarbowy doręcza stronom umowy decyzję określającą wysokość podatku od czynności cywilnoprawnej i kwotę ewentualnej dopłaty. Od tej decyzji można się odwołać do izby skarbowej, a decyzję izby zaskarżyć do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Ustalając podstawę opodatkowania, organ podatkowy powinien wziąć pod uwagę miejsce zawarcia transakcji (ponieważ popyt i podaż, a więc i wartość rynkowa, mogą znacznie różnić się w różnych regionach kraju, czy nawet dzielnicach miasta) i stan techniczny, wyposażenie, standard i inne parametry mające wpływ na wartość rynkową przedmiotu umowy.

Co bez podatku

Podatek od czynności cywilnoprawnych nie obejmuje – inaczej niż wcześniej opłata skarbowa – umów najmu i dzierżawy (zarówno na cele mieszkalne, jak i inne).
Nie podlegają opodatkowaniu rownież te czynności, w których przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest – na podstawie odrębnych przepisów – opodatkowana podatkiem od towarów i usług (VAT) lub zwolniona z tego podatku. Profesjonalny obrót nieruchomościami jest zatem obciążony podatkiem VAT, a nie podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Podatek nie obciąża czynności w sprawach podlegających przepisom o gospodarce nieruchomościami lub o autostradach płatnych, umów sprzedaży albo zamiany nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego dokonywanych na podstawie przepisów o ochronie i kształtowaniu środowiska oraz umów sprzedaży rzeczy w postępowaniu egzekucyjnym lub upadłościowym.
Ponadto w ustawie zwolniono z podatku m.in. następujące czynności cywilnoprawne:
- przeniesienie własności nieruchomości – z wyjątkiem budynków mieszkalnych lub ich części położonych w miastach – w drodze sprzedaży i innych umów, pod warunkiem że  nieruchomość wejdzie w skład gospodarstwa rolnego nabywcy;
- sprzedaż nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni, jeżeli nabywcą jest były właściciel lub użytkownik wieczysty innej nieruchomości, który został wywłaszczony (bądź sprzedał swoją nieruchomość na cele publiczne) – ale pod warunkiem, że nie minęło więcej niż pięć lat od wywłaszczenia (sprzedaży). Zwolnieniem jest objęta kwota otrzymanego odszkodowania (zapłaty);
- sprzedaż domu lub jego części, mieszkania stanowiącego odrębną nieruchomość, własnościowego spółdzielczego prawa do  mieszkania lub prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni, jeżeli:
  – ma związek z wielostronną umową o zamianie budynku lub praw do lokalu,
  – w zamian zostanie nabyte spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu albo budynku mieszkalnego (lub jego części) zajmowanego przez nabywcę na podstawie umowy najmu, określonej w ustawie o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych;
- zamiana budynku mieszkalnego lub jego części, mieszkań stanowiących odrębną nieruchomość, spółdzielczych własnościowych praw do mieszkań lub prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni, jeżeli dokonywana jest przez osoby zaliczone do I grupy w myśl ustawy o podatku od spadków i darowizn, czyli przez bliskich krewnych i powinowatych;
- pożyczki:
  – do 1000 zł (w ciągu roku dla jednej osoby),
  – do 9057 zł (od członka bliskiej rodziny w ciągu pięciu lat).

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz