Zrozumieć znaki na cegle, dachówce, kotle ...

Na każdym z produktów - cegle, dachówce, kotle - można znaleźć symbole, których znaczenie jest dla wielu osób niezrozumiałe. Kto wie na przykład, czym różni się "B" w trójkącie od "B" w kwadracie?

Decydując się na konkretny produkt, rzadko zwracamy uwagę na znaki umieszczone na etykiecie. A szkoda, bo świadczą one nie tylko o wykonaniu danego produktu zgodnie z przepisami, ale też o jego jakości. Warto więc umieć odczytywać znaki.

Systemy oceny produktów
W Polsce obowiązują dwa podstawowe typy dokumentów określających cechy produktów przeznaczonych do stosowania w budownictwie: Polskie Normy (PN) i aprobaty techniczne (AT). Określa się w nich, jakie cechy powinien mieć produkt przeznaczony do konkretnego (i tylko takiego) celu.
To, czy produkt jest zgodny z Polską Normą (lub gdy takiej nie ma – z aprobatą techniczną), ocenia się jednym z dwóch systemów:
- certyfikacja zgodności – jest to procedura kontroli produktu, w wyniku której może on otrzymać Certyfikat na Znak Bezpieczeństwa, albo Certyfikat Zgodności z Polską Normą lub aprobatą techniczną. Certyfikacja prowadzona jest przez jednostki niezależne od dostawcy i odbiorcy wyrobu, akredytowane przez PCBC;
- deklaracja zgodności – jest oświadczeniem producenta, że jego produkt jest zgodny z Polską Normą bądź aprobatą techniczną.
Uwaga! Wyroby, które nie muszą mieć Certyfikatu na Znak Bezpieczeństwa, muszą uzyskać Certyfikat Zgodności albo Deklarację Zgodności z PN lub AT. Sposób potwierdzenia zgodności (certyfikację lub deklarację) może wybrać producent. Wyjątek stanowią wyroby określone przez ministra spraw wewnętrznych i administracji (na przykład stosowane w ochronie przeciwpożarowej). Oprócz powyższych dokumentów (odpowiadają im dwa pierwsze z przedstawionych znaków) poszczególne firmy bądź produkty mogą otrzymać:
- atesty i opinie potwierdzające jakość produktów,
- certyfikaty systemów jakości, dotyczą one firm i ich cyklu produkcyjnego, a więc tylko pośrednio konkretnego produktu; produkty mają jednakowe, założone przez producenta parametry; zarządzanie jakością pozwala uzyskiwać powtarzalne produkty jednakowej jakości. Dla klienta znaczy to, że niezależnie kiedy je kupi, będą one tej samej jakości.

Aprobata techniczna
Jest pozytywną oceną techniczną produktu, umożliwiającą bezpieczne wprowadzenie go na polski rynek. Aprobaty techniczne są wydawane wyrobom, dla których:
- nie przewiduje się ustalania Polskiej Normy (dotyczy to specjalistycznych wyrobów pojedynczych producentów),
- jeszcze nie ustanowiono Polskiej Normy (dotyczy to wyrobów nowych, ale wprowadzanych do użytku i produkowanych przez wielu producentów).
Aprobaty są zatem uzupełnieniem norm ustanowionych dla znanych i sprawdzonych już w praktyce wyrobów budowlanych. Aprobata nie jest dokumentem dopuszczającym wyrób do stosowania w budownictwie, stanowi natomiast podstawę do wydania Deklaracji lub Certyfikatu Zgodności z AT.
O aprobaty techniczne mogą ubiegać się wyłącznie producenci lub ich pełnomocnicy.
W Polsce działa 17 jednostek, upoważnionych przez ministra spraw wewnętrznych i administracji do wydawania aprobat. Aprobata udzielana jest na 5 lat.
Jednym z warunków uzyskania aprobaty technicznej na niektóre wyroby instalacyjne jest uzyskanie Atestu Higienicznego. Do jego wystawienia upoważnione są Państwowy Zakład Higieny (PZH) i Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej.

Certyfikat na Znak Bezpieczeństwa




Uzyskanie Certyfikatu na Znak Bezpieczeństwa jest obowiązkowe dla wyrobów, które mogą stwarzać zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi. Piła elektryczna niewątpliwie do tej kategorii należy, musi więc otrzymać taki Certyfikat. Znak Bezpieczeństwa zaświadcza o jakości i takich cechach wyrobu, które mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo ich użytkowania. Jest gwarancją, że w czasie pracy piła elektryczna się nie rozleci i nie pokaleczy osoby, która się nią posługuje. Przyznanie Certyfikatu na Znak Bezpieczeństwa nie ma natomiast związku z jakością użytkową piły. Nie określa na przykład, ile drzew można ściąć za jej pomocą.
Certyfikat na Znak Bezpieczeństwa może być wydawany tylko przez jednostkę akredytowaną przez PCBC. Wykaz materiałów podlegających obowiązkowej certyfikacji na Znak Bezpieczeństwa oraz lista jednostek wydających certyfikaty znajdują się w rozporządzeniu Rady Ministrów (Dz. U. 2000 r. nr 5, poz. 53).
Przyznanie Certyfikatu na Znak Bezpieczeństwa uprawnia producenta do oznaczania wyrobu budowlanego również Znakiem Budowlanym. Na tych wyrobach powinno się umieścić oba te znaki.
W krajach Unii Europejskiej odpowiednikiem Znaku Bezpieczeństwa jest znak CE. Z czasem ma on zastąpić wszystkie narodowe znaki zgodności z krajowymi uregulowaniami prawnymi.

Certyfikat i Deklaracja Zgodności z Polską Normą lub aprobatą techniczną




Jan Kowalski produkuje swoje wyroby zgodnie z wymaganiami podanymi w Polskich Normach. Może więc wystąpić o Certyfikat na Znak Zgodności z Polską Normą, ale uzyska go tylko wtedy, gdy wyrób zostanie zakwalifikowany jako pierwszy – najwyższy gatunek. Wydawany jest również Certyfikat Zgodności z Polską Normą, który potwierdza, że wyrób spełnia wymagania zawarte w Polskiej Normie – także dla drugiego gatunku.
Certyfikat Zgodności z Polską Normą (obok Deklaracji Zgodności) jest dokumentem upoważniającym do oznaczenia wyrobu Znakiem Bu-
dowlanym. Certyfikat ten jest obowiązkowy tylko dla niektórych wyrobów budowlanych.
Certyfikat na Znak Zgodności z Polską Normą jest wydawany przez jednostki mające podpisaną umowę z Polskim Komitetem Normalizacyjnym.
Jeśli wyrób budowlany nie ma Certyfikatu Zgodności, musi mieć Deklarację Zgodności z PN lub AT, chyba że jest umieszczony w wykazie wyrobów, które Deklaracji z PN lub AT mieć nie muszą. Deklaracja Zgodności z PN lub AT wydawana jest dla produktów:
- dokładnie przebadanych według zasad określonych w Polskiej Normie lub aprobacie technicznej,
- których proces produkcyjny jest systematycznie kontrolowany.
Jest ona wydawana dla każdej partii wyrobu, określonej w indywidualnym programie badań. Zakres informacji, które powinny się znaleźć w Deklaracji Zgodności z PN lub AT oraz jej wzór zostały określone w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych i administracji z 31 lipca 1998 r.

Znak Certyfikowanego Systemu Jakości



Ten znak świadczy o tym, że produkt wykonany jest zgodnie z międzynarodowymi normami ISO. Międzynarodowe normy ISO nie określają, jak wykonać produkt, tylko jak badać jakość cyklu produkcyjnego – zarządzać jakością w firmie, co przekłada się na dotrzymywanie parametrów produktów końcowych.
Jeśli Jan Kowalski produkuje piły spalinowe, a jakość 3% tych pił nie odpowiada normie (ale tak jest zaplanowany model produkcji), może otrzymać certyfikat z serii ISO 9000. Certyfikat może otrzymać także jego konkurent produkujący gorsze piły, który wytwarza 6% wyrobów niespełniających normy – ponieważ założył taki model produkcji. Pozornie może się wydawać nielogiczne i niesprawiedliwe, że obaj dostaną taki sam certyfikat, chociaż jeden produkuje lepsze, a drugi gorsze wyroby.
Opatrzenie wyrobu Znakiem Certyfikowanego Systemu Jakości jest sygnałem dla klienta, że zapłaci za towar takiej jakości, na jaką się zdecydował.
Jedyną polską instytucją, która przeprowadza certyfikację na zgodność systemu jakości z wymaganiami norm serii ISO 9000, jest PCBC. Certyfikacja według ISO 9000 jest systemem międzynarodowym i certyfikaty są uznawane przez wszystkie jednostki certyfikujące, które do niego przystąpiły.
- ISO 9001 – jest najbardziej wymagającą normą. Producent wyrobu z takim certyfikatem zapewnia określony poziom jego jakości podczas projektowania, produkcji, instalacji i serwisu.
- ISO 9002 – jest normą zawężoną w stosunku do poprzedniej i nie obejmuje projektowania.
- ISO 9003 – dotyczy tylko końcowej kontroli jakości gotowego wyrobu.
Certyfikaty zgodności z ISO serii 9000 przyznawane są na trzy lata. Po upływie tego okresu firma musi ponownie wystąpić o przyznanie certyfikatu, a więc o ponowną ocenę systemu kontroli jakości.
ISO serii 9000 można stracić – przynajmniej raz w roku sprawdza się, czy firma przestrzega zasad określonych w normach serii ISO 9000.
Certyfikat ISO może być zawieszony, zawężony – na przykład z ISO 9001 do 9002 – lub zniesiony. Może być także rozszerzony.

Znak Budowlany




Znak Budowlany świadczy o dopuszczeniu wyrobu do obrotu i powszechnego stosowania w budownictwie. Zgodnie z rozporządzeniem ministra spraw wewnętrznych i administracji (które jest dokumentem wykonawczym do ustawy – Prawo Budowlane) wszystkie wyroby przeznaczone do obrotu i powszechnego stosowania obowiązkowo muszą być oznaczone tym znakiem. Wyjątek stanowią wyroby znajdujące się w wykazie w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych i administracji (Dz. U. 1998 r. nr 99, poz 637).
Znakiem Budowlanym mogą być oznakowane wyłącznie wyroby, które uzyskały Certyfikat na Znak Bezpieczeństwa albo Certyfikat lub Deklarację Zgodności z Polską Normą bądź aprobatą techniczną.

Znak jakości Q



Jeśli Jan Kowalski jest jednym z nielicznych rzemieślników dysponujących systemem jakości, a ponadto jego wyroby są bezpieczne dla użytkownika i środowiska oraz bardziej niż inne wyroby tego typu – niezawodne, może ubiegać się o przyznanie Znaku jakości Q (kryteria przyznawania i wzór opracowane przez PCBC). Certyfikat na Znak jakości Q jest wydawany przez odpowiednią jednostkę certyfikującą akredytowaną przez PCBC.

Znak Ekologiczny E




Znak ten nadawany jest przez Instytut Tworzyw Sztucznych i Farb farbom i lakierom, które są bezpieczne dla użytkownika i środowiska. Są to przede wszystkim wyroby, które rozcieńcza się w wodzie i które zawierają niewielkie ilości rozpuszczalników organicznych, na przykład polecane do malowania ścian i podłóg w sypialniach i pokojach dla dzieci nietoksyczne farby i lakiery akrylowe. Preparaty te nie wymagają okresu karencji, czyli przerwy między malowaniem a bezpiecznym użytkowaniem. Takie wyroby mogą jednak być mniej odporne na ścieranie, czyli mniej trwałe. Należy ich używać w miejscach nieodpornych na uszkodzenia mechaniczne lub liczyć się z koniecznością częstszych renowacji.

Znak Ekologiczny (EKO)




Jest opracowany przez PCBC i Ministerstwo Ochrony Środowiska i przeznaczony dla wyrobów, które podczas wytwarzania, transportu, użytkowania i utylizacji nie są szkodliwe dla środowiska. Certyfikat na Znak Ekologiczny będzie wydawany przez jednostki certyfikujące akredytowane przez PCBC.

Znak Certyfikacji Zarządzania Środowiskowego




Informuje, że firma wykorzystuje najnowocześniejsze technologie produkcyjne, najmniej szkodliwe dla środowiska naturalnego. Mogą nim być opatrzone produkty firmy, w której zbadano wpływ technologii produkcyjnych na środowisko naturalne. Kryteria przyznawania znaku i jego wzór opracowano w PCBC i tylko przez tę instytucję jest on przyznawany.

Znak Błękitnego Anioła




Znakiem tym opatrzone są wyroby zagraniczne, głównie niemieckie lub skandynawskie, spełniające podwyższone wymagania ekologiczne. Są to przede wszystkim farby, lakiery i impregnaty, które rozpuszczają się w wodzie i nie zawierają więcej niż 10% rozpuszczalników organicznych.

Znak Zielonego Punktu




Tym znakiem opatrzone są wyroby, które mogą być przetwarzane i ponownie wykorzystywane do produkcji.

Znak „Teraz Polska”




To dość popularny polski znak jakości, przyznawany w drodze konkursu najlepszym polskim produktom. Do jego przyznawania  powołano fundację, w skład której wchodzą organizacje i instytucje samorządowe, konsumenckie i finansowe, a patronuje jej Prezydent RP. Fundacja powołuje komisje branżowe, składające się z ekspertów gospodarczych, towaroznawców i specjalistów branżowych, których zadaniem jest fachowa ocena zgłoszeń nadesłanych przez przedsiębiorstwa.
Za motto fundacji przyjęto słowa Prezydenta RP: „Polska użyczy swoich barw i znaku tym, którzy jej godności nie uchybią”.

Znak drugiej klasy ochronności
Jest używany do oznaczania urządzeń elektrycznych. W urządzeniach opatrzonych tym znakiem izolacja części pod napięciem wykonana jest tak, aby jej uszkodzenie było bardzo mało prawdopodobne. Jest podwójna lub wzmocniona, musi mieć odpowiednio dużą wytrzymałość elektryczną, mechaniczną i termiczną. Dostęp do części w obudowie jest możliwy tylko za pomocą narzędzi. Urządzenia z tym znakiem mogą być przyłączone do sieci bez dodatkowych przewodów ochronnych.

Stopień ochrony urządzeń elektrycznych przed wilgocią i wodą
To stopień zabezpieczenia urządzenia elektrycznego przed dostępem do jego niebezpiecznych części, zapewniany przez obudowę. Stopień ochrony oznaczany jest kodem IP oraz dwiema cyframi:
- pierwsza – określa stopień ochrony przed przedostawaniem się do wyrobu kurzu i pyłu (od 0 do 6);
- druga – przed wnikaniem wody i jej szkodliwym wpływem (od 0 do 8).
Im wyższa jest cyfra, tym lepiej zabezpieczony jest produkt. Jeśli jedna z cyfr w oznaczeniu jest skreślona, zastępuje się ją literą X.

Jakie wyroby można stosować w budownictwie?
Wyrób budowlany to produkt przeznaczony do wbudowania, wmontowania, zainstalowania lub zastosowania w sposób trwały w budynku. Można stosować tylko takie wyroby, które są dopuszczone do obrotu i powszechnego lub jednostkowego stosowania w budownictwie, czyli spełniają jeden z trzech warunków:
- mają Certyfikat na Znak Bezpieczeństwa;
- mają Certyfikat Zgodności albo Deklarację Zgodności z PN lub z AT;
- są umieszczone w wykazie wyrobów zwolnionych z certyfikacji zgodności.
W Polsce dokumenty mające formę certyfikatu mogą być wydawane wyłącznie przez jednostki (instytuty naukowo-badawcze) akredytowane przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji (PCBC). Od 1 stycznia 2001 roku dział akredytacji przekształcił się w oddzielne Polskie Centrum Akredytacji.

Krok przed Unią
Kraje Unii Europejskiej w drodze do wspólnego rynku stworzyły system uregulowań prawnych. Jego celem było zniesienie barier technicznych w handlu, jakie powstawały w przeszłości w związku z różnymi przepisami obowiązującymi w różnych krajach członkowskich oraz dopuszczenie na rynek tylko produktów bezpiecznych dla zdrowia, życia i środowiska. Podstawowe wymogi dotyczące bezpieczeństwa wyrobów zawarte są w Dyrektywach Wspólnoty Europejskiej. Zanim więc Polska stanie się członkiem Unii, musi dostosować do jej wymogów swoje przepisy dotyczące wyrobów budowlanych i przyznawanych im certyfikatów, dopuszczeń i znaków.
Zewnętrznym symbolem informującym użytkownika, że wyrób spełnia podstawowe wymagania bezpieczeństwa według dyrektyw Unii Europejskiej, jest znak CE.