Oczko w dachu

We współczesnych domach poddasze najczęściej wykorzystuje się do celów mieszkalnych. Urządzane tam sypialnie, pracownie i łazienki wymagają dobrego oświetlenia światłem dziennym. Oświetlają je okna w szczytowych ścianach budynku, lukarny i okna połaciowe. Czy do tego celu nadają sie również "wole oczka"?

Kupiliśmy projekt domu z poddaszem użytkowym – piszą nasi Czytelnicy. Jedno z pomieszczeń na poddaszu przeznaczone na garderobę ma być oświetlone „wolim oczkiem”. Chcielibyśmy to pomieszczenie powiększyć i przeznaczyć na pokój gościnny. Czy okno nie będzie za małe? Jaką dachówką pokryć dach, aby „wole oczko” dobrze wyglądało i nie zaciekał tam deszcz i śnieg?
„Wole oczko” zwane też „bawolim okiem” lub „powieką” to rodzaj lukarny, której pokrycie wraz z płaszczyzną dachu tworzy jedną, falistą linię. Okno wbudowane w ściankę lukarny przykryte jest daszkiem walcowym lub stożkowym i najczęściej ma kształt łukowy lub półkolisty. We współcześnie budowanych domach „wole oczko” jest elementem dekoracyjnym, rozbija monotonną płaszczyznę dużego dachu, służy jako element tworzenia nastroju dawnych domów. Dobrze wykonane „wole oczko” wtapia się w płaszczyznę dachu.

„Wole oczko” we współcześnie projektowanych domach jest detalem tworzącym odpowiedni nastrój, przywołuje dobre skojarzenia z przeszłości. Dom wygląda, jakby stał od lat. Autor: WIEKOR POKRYCIA DACHOWE

Jak to zrobić?

„Wole oczko” przykrywa się daszkiem walcowym lub stożkowym układanym na drewnianych łatach. Problemem może być wygięcie sztywnych łat.  Rzadko dzisiaj stosuje się sposób polegający na gięciu łat na parze, częściej nacina się i skręca je ze sobą.
Do pokrycia dachu z „wolim oczkiem” najlepiej używać dachówek specjalnie do tego celu wyprodukowanych. Dobrze nadaje się dachówka typu karpiówka: dzięki specjalnie wyprofilowanej dolnej powierzchni możliwe jest zaczepienie dachówki na specjalnie wyprofilowanej łacie. Producenci oferują też specjalne dachówki zakładkowe lub dachówki faliste z jedną zakładką. Użycie nieodpowiedniej dachówki może prowadzić do zniekształcenia „wolego oczka”, na przykład do jego spłaszczenia.
Można też użyć innych pokryć: dobrze sprawdzą się przywołujące skojarzenia z dawnymi domami tradycyjne pokrycia, takie jak gont, wióry osikowe, a nawet strzecha.

Okno w kształcie „wolego oczka” w dachu krytym: strzechą... Autor: Wiesław Rudolf		...gontem... Autor: Grzegorz Otwinowski		...dachówką karpiówką. Autor: Wiesław Rudolf

Źródło światła dziennego czy dekoracja?

Kiedyś „wole oczko” było częstym sposobem doświetlania i wentylacji strychów, pomieszczeń gospodarczych i klatek schodowych. Czy „wole oczko” da odpowiednią ilość światła w dużej łazience albo sypialni? Oświetlenie pomieszczenia światłem dziennym określa się przez stosunek powierzchni okien w świetle ościeżnic do powierzchni podłogi. W pokojach powinien on wynosić od 1:6 do 1:8, w pomieszczeniach pomocniczych, na przykład w łazience, 1:12. Oznacza to, że okno o powierzchni 1 m² dobrze oświetli pomieszczenie o powierzchni 5-8 m².
„Wole oczko” przy zachowaniu właściwych proporcji będzie dawało niewiele światła. Aby wbudowane w nie okno miało około 1 m² powierzchni, jego podstawa musi mieć ponad 1,5 m długości. Będzie więc wystarczające do oświetlenia małej łazienki czy garderoby, ale za małe, aby oświetlić sypialnię czy pokój do pracy. Większe okno wymaga dużej podstawy i będzie można je zrobić,  jeśli dach będzie miał dużą powierzchnię. We współczesnych domach „wolego oczka” używa się więc raczej do doświetlenia klatek schodowych, a także niewielkich pomieszczeń, w których i tak często korzysta się ze światła sztucznego: łazienek, schowków, garderób. W pokojach może być ono dodatkowym źródłem światła dziennego albo elementem dekoracyjnym.

Dobre proporcje
Aby „wole oczko” dobrze wyglądało, powinno mieć odpowiednie proporcje: zalecany stosunek podstawy do jego wysokości wynosi od 4:1 do 6:1. Przy innych niż zalecane proporcjach okno nie będzie miało gładkiej linii i zamiast zdobić dom, będzie go szpeciło.
Podstawa okna o kształcie przedstawionym na rysunku w stosunku do jego wysokości powinna być nie mniejsza niż 3:1. Przy mniejszej podstawie okno może być trudne w wykończeniu i odpowiednim uszczelnieniu.

Zalecane proporcje podstawy do wysokości. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Dach pod dobrym kątem

Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki