Opłaty wieczystoksięgowe. Ile i za co zapłacimy?

Za wpisanie w księdze wieczystej jakiegokolwiek prawa do nieruchomości trzeba zapłacić już w momencie składania wniosku do wydziału ksiąg wieczystych.

Wysokość opłat sądowych (zwanych wpisem) w sprawach wieczystoksięgowych jest zróżnicowana. W niektórych sprawach płaci się wpis stały, w innych – stosunkowy. Ten drugi zależy od wartości przedmiotu sprawy, czyli wartości rynkowej nieruchomości, kwoty hipoteki czy też wartości prawa podlegającego wpisowi w dziale III księgi wieczystej.
Podajemy wysokości tych opłat w najczęściej spotykanych sprawach dotyczących nieruchomości.

20 zł za wpisanie do księgi:
- Własności nieruchomości nabytej na podstawie działu spadku lub zniesienia współwłasności, jeżeli prawa spadkobierców lub właścicieli były wpisane w księdze wieczystej.

Przykład. W księdze jako właściciele nieruchomości wpisani są małżonkowie Jan i Janina Bąk na zasadach wspólności ustawowej. Spadek po Janie nabyli: jego żona oraz dwoje dzieci po 1/3 części. Po zniesieniu współwłasności i przeprowadzeniu działu spadku właścicielem nieruchomości została córka Ewa Bąk. Załóżmy, że nieruchomość jest warta 40 000 zł. Ewa zapłaci za wpisanie jej prawa własności:
1) 20 zł, jeżeli spadkobiercy zostali wcześniej wpisani do księgi wieczystej (a każdy z nich uiścił za wpisanie swojego prawa po 96,60 zł, czyli 1/10 wpisu stosunkowego liczonego od wartości ich udziału w spadku), lub
2) 290 zł (1/10 wpisu stosunkowego), jeśli prawa spadkobierców nie zostały ujawnione w księdze.

- Jako właściciela całości nieruchomości jednego z małżonków wpisanych w księdze – w następstwie zawarcia umowy o podział majątku dorobkowego.
- Połączenia nieruchomości lub jej części w jednej księdze wieczystej, która jest już prowadzona – niezależnie od liczby łączonych nieruchomości.

Przykład. Kupujemy trzy graniczące ze sobą działki, z których każda ma założoną księgę wieczystą. Jeżeli chcemy, aby działki te utworzyły jedną nieruchomość, wówczas w akcie notarialnym zgłaszamy wniosek o przyłączenie dwóch działek do księgi wieczystej prowadzonej dla trzeciej i zamknięcie ksiąg dla nich prowadzonych. Oprócz wpisu z tytułu nabycia własności zapłacimy 40 zł (po 20 zł za każde przyłączenie).

30 zł za:

- Sprostowanie działu I – Oznaczenie nieruchomości, czyli zmianę numeru działki, ujawnienie podziału nieruchomości, ujawnienie budynku mieszkalnego bądź sprostowanie powierzchni nieruchomości.
- Wpisanie przekształcenia prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności.
- Wpisanie drugiego ze współmałżonków jako współwłaściciela wskutek zawarcia umowy o rozszerzenie wspólności ustawowej małżeńskiej.

40 zł za:

- Założenie księgi wieczystej (niezależnie od wniosku o wpis własności lub innego prawa). Wpis ten pokrywa koszt druku księgi wieczystej oraz koszt teczki akt.

1/20 wpisu stosunkowego za wpisanie:
- Własności nabytej na podstawie umowy przeniesienia przez spółdzielnię mieszkaniową na członka spółdzielni własności domu jednorodzinnego lub lokalu w małym domu mieszkalnym z prawem do działki zajętej pod budowę.
- Własności nabytej na podstawie umowy potwierdzającej przekształcenie się własnościowego prawa do lokalu w prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub we własność domu jednorodzinnego.
- Własnościowego spółdzielczego prawa do mieszkania (nabytego bezpośrednio od spółdzielni), spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej (prawa do mieszkania w domu budowanym przez spółdzielnię mieszkaniową w celu przeniesienia jego własności na członka spółdzielni).

Uwaga! Za wykreślenie płacimy połowę kwoty, jaka należy się za wpisanie tych samych praw.

1/10 wpisu stosunkowego za wpisanie:
- Własności nabytej na podstawie dziedziczenia, zapisu lub działu spadku albo zniesienia współwłasności, jeżeli prawa właścicieli lub spadkobierców nie były wpisane do księgi.
- Własności nieruchomości nabytej od skarbu państwa lub gminy (nieruchomości gruntowej albo lokalu).
- Prawa użytkowania wieczystego nabytego na podstawie umowy o oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste lub umowy o przedłużenie tego prawa (zawartej z gminą lub ze skarbem państwa).
- Własności nieruchomości rolnej nabytej przez osobę należącą w chwili nabycia do osób, które z mocy ustawy dziedziczyłyby po zbywcy (głównie przez małżonka i dzieci).
- Własności nieruchomości rolnej, której nabycie zostało potwierdzone aktem własności ziemi (wydanym na podstawie obowiązujących dawniej przepisów).
- Prawa dożywocia, czyli prawa dożywotnika do korzystania z nieruchomości, utrzymania i opieki w zamian za oddaną nieruchomość.
- Praw i roszczeń osobistych (prawa najmu, dzierżawy, odkupu, pierwokupu, roszczenia o zawarcie ostatecznej umowy sprzedaży nieruchomości wynikającego z umowy przedwstępnej).

Przykład. Kupujemy dom za 300 000 zł – częściowo za oszczędności, częściowo za kredyt (100 000 zł). Przed zawarciem umowy kupna-sprzedaży podpisujemy notarialną umowę przedwstępną. Opłaty wieczysto-księgowe związane z tą transakcją to:
1) za wpisanie roszczenia z umowy przedwstępnej 1/10 wpisu stosunkowego, czyli 1660 zł, a potem połowę tej kwoty za jego wykreślenie (roszczenie można ujawnić w księdze, ale nie trzeba – zależnie od woli stron umowy),
2) za wpisanie prawa własności nabytego na podstawie umowy ostatecznej 1/5 wpisu stosunkowego, czyli 3320 zł (tu wpis jest obowiązkowy),
3) za wpisanie hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu 1/20 wpisu stosunkowego liczonego od kwoty kredytu, czyli 330 zł.

1/5 wpisu stosunkowego za wpisanie:
- Własności lub prawa użytkowania wieczystego nabytych poprzez umowę sprzedaży, zamiany, darowizny od osób fizycznych.
- Własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu – w razie nabycia od osoby fizycznej.
- Ograniczonych praw rzeczowych (na przykład służebności gruntowych i osobistych).

Przykład. Kupujemy od osoby fizycznej działkę budowlaną o wartości 150 000 zł. Notariusz pobierze od nas opłatę sądową za wpisanie naszego prawa własności do księgi wieczystej w wysokości 1820 zł – tyle bowiem wynosi 1/5 wpisu stosunkowego (cały wpis to 6600 zł + 5% x 50 000 zł = 9100 zł).
Na działce zamierzamy postawić dom jednorodzinny. Na budowę zaciągniemy kredyt budowlano-hipoteczny. Wpis hipoteki zabezpieczającej spłatę tego kredytu jest zwolniony z opłaty sądowej.

Opłaty od środków zaskarżenia:

- Wpis stały – 80 zł pobiera się od skargi na orzeczenie referendarza.
- Cały wpis stosunkowy płacimy w wypadku wniesienia apelacji (np. na orzeczenie sądu oddalające wniosek o wpis).
- Piątą część wpisu stosunkowego, gdy wnosimy zażalenie na postanowienie sądu lub zarządzenie przewodniczącego (np. wzywające do uzupełnienia wniosku).
Wnosząc apelację lub zażalenie, należy podać wartość przedmiotu zaskarżenia.

Gdzie płacimy?
U notariusza. Od 23 września 2001 r. opłaty sądowe od wniosków o wpis do księgi wieczystej zamieszczonych w aktach notarialnych pobiera notariusz. Sporządzenie aktu zależy od uiszczenia przez strony tej opłaty. Wnosimy ją gotówką do rąk notariusza lub na rachunek bankowy kancelarii notarialnej.
W akcie notarialnym notariusz powinien podać wysokość pobranej opłaty, podstawę prawną jej obliczenia, osobę wnoszącą opłatę oraz sposób zapłaty. Jeżeli płacimy gotówką, wówczas możemy żądać wydania pokwitowania.

W sądzie. Wnioski, które nie są zawarte w akcie notarialnym, musimy opłacić osobiście: w kasie sądu, na poczcie lub przelewem bankowym. Dokonując wpłaty, podajemy numer konta sądu, imię, nazwisko i adres zamieszkania, numer sprawy oraz numer księgi. Wpisy w niewielkiej kwocie możemy wnosić znaczkami sądowymi; można je kupić w kasie sądu.

Kto może być zwolniony z opłaty?

- Osoby wnoszące skargę, apelację lub zażalenie – jeśli złożą wniosek o zwolnienie do wydziału ksiąg wieczystych w terminie siedmiu dni od otrzymania wezwania do opłaty.
- Osoby, które złożyły wniosek o dokonanie wpisu w księdze przed 23 września 2001 r. i po wezwaniu do opłaty w ciągu siedmiu dni zwróciły się o stosowne zwolnienie.
- Osoby, który złożyły wniosek o dokonanie wpisu po 23 września 2001 r. i zostały zwolnione od zapłaty wynagrodzenia notariuszowi (taksy notarialnej). Uwaga! Wniosek o takie zwolnienie składa się do wydziału cywilnego w sądzie rejonowym jeszcze przed sporządzeniem aktu notarialnego. Należy do niego dołączyć dokument zaświadczający o niskich dochodach oraz podać wysokość taksy i wpisu. Jeśli sąd przyzna zwolnienie, notariusz zaznacza to w akcie notarialnym. Obecnie nie można uzyskać zwolnienia z opłaty sądowej bez zwolnienia z zapłaty taksy notarialnej.

Czy możemy odzyskać opłatę?

Jeśli opłata została wniesiona, ale nie doszło do sporządzenia aktu, notariusz zwraca nienależną kwotę osobie, która ją uiściła. Jeżeli cofamy wniosek wcześniej opłacony, wówczas musimy zwrócić się do sądu o zwrot wpisu. Dotyczy to zarówno wniosków opłaconych w sądzie, jak też u notariusza (na przykład przy cofnięciu wniosku o wpis hipoteki, służebności czy roszczenia z umowy przedwstępnej).




Podstawa prawna:
- rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 17 grudnia 1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz. U. nr 154, poz. 753 z późn. zm.)
- rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 30 czerwca 1998 r. w sprawie określenia ulgowych stawek opłat sądowych oraz zwolnień od tych opłat w sprawach o zabezpieczenie należności z tytułu udzielanych przez banki kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń (Dz. U. nr 87, poz. 554)
- rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 27 sierpnia 2001 r. w sprawie pobierania przez notariuszy opłat sądowych od wniosków o wpis do księgi wieczystej zamieszczanych w aktach notarialnych (Dz. U. nr 90, poz. 1011)
- rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 27 marca 2002 r. w sprawie kosztów sądowych przy zakładaniu ksiąg wieczystych (Dz. U. nr 44, poz. 415)
- rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 27 marca 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz. U. nr 44, poz. 416)
- ustawa z 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. nr 22, poz. 91 z późn. zm.)

Ile za wpisanie hipoteki

- 1/10 wpisu – za hipotekę kaucyjną, umowną, umowną łączną lub przymusową. Tyle zapłacimy na przykład za wpisanie hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu refinansowego lub pożyczki hipotecznej (czyli kredytu zaciągniętego na dowolny cel).
- 1/20 wpisu – za ustanowienie hipoteki dla kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń kredytów: na budownictwo mieszkaniowe, na pokrycie ceny nabycia nieruchomości lub dopłaty z tytułu różnicy wartości nieruchomości zamienianych, na działalność gospodarczą albo związaną z produkcją rolną. Przykładem może być kredyt hipoteczny na zakup mieszkania lub domu bądź zakup działki budowlanej albo na remont domu (zależnie od decyzji sądu, bo nie ma prawnej definicji budownictwa mieszkaniowego).
- nic – jeżeli kredyt, pożyczka lub gwarancja zostały udzielone na budownictwo mieszkaniowe albo na działalność związaną z produkcją rolną, a hipoteka ma być ustanowiona na nieruchomości stanowiącej własność kredytobiorcy lub na przysługującym mu prawie (użytkowania wieczystego czy własnościowym spółdzielczym prawie do mieszkania). Z opłaty sądowej jest zatem zwolnione wpisanie hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu zaciągniętego na wybudowanie domu na własnej działce (w każdej sprawie decyzję o zwolnieniu podejmuje sąd prowadzący księgi wieczyste).
Uwaga! Oświadczenie banku będące podstawą wpisu hipoteki w księdze wieczystej powinno wyraźnie wskazywać, na jaki cel kredyt został udzielony.