Piętro czy poddasze?

Jest się nad czym zastanawiać, bo decyzja wpłynie na wygląd domu, charakter wnętrza, powierzchnię wyższej kondygnacji, a także koszt budowy.

Wiadomo już, że dom będzie miał dwie kondygnacje, bo:
- mamy małą działkę, a dom ma być duży;
- taką wysokość narzuca obowiązujący na tym terenie plan miejscowy i taki zapis znajduje się w wydanej decyzji o warunkach zabudowy;
- tak lubimy i nie wyobrażamy sobie domu bez schodów oraz sypialni na górze i dalekich widoków z okien.
Jaka więc ma być ta druga kondygnacja? Czy budować dom piętrowy, czy z poddaszem użytkowym?

Dom z poddaszem użytkowym. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Dom piętrowy. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Kiedy mówimy o piętrze, a kiedy o poddaszu

W Prawie budowlanym nie ma odpowiednich definicji. Każdy, używając tych określeń, kieruje się więc własną intuicją i dlatego dom, w którym są dwie kondygnacje, jest nazywany często piętrowym, bez względu na to, czy druga kondygnacja to poddasze, czy piętro. Musimy więc na początku wyjaśnić, czym się różnią.
Piętro to druga kondygnacja o prostych ścianach zewnętrznych doprowadzonych do stropu lub stropodachu, która ma pełną wysokość na całej powierzchni.
Poddasze to kondygnacja pod dachem, której wysokość jest zmienna zależnie od kształtu dachu.

Dom z poddaszem użytkowym: cała kondygnacja znajduje się pod wysokim, spadzistym dachem. Autor: Andrzej Szandomirski		Dom piętrowy: dwuspadowy dach o niedużym spadku ułożony jest nad stropem piętra. Autor: Anna Wrońska

Jak ma wyglądać dom?
Być może najważniejsze jest wyobrażenie  własnego domu. Ktoś, komu słowo „dom” kojarzy się z czerwoną ceramiczną dachówką i spadzistym dachem, powinien budować dom z poddaszem użytkowym. Niektóre dachówki mogą leżeć na dachu tylko o określonym (dość dużym) spadku. Bardzo wiele osób uważa dom z poddaszem po prostu za ładniejszy i bardziej swojski. Jego pierwowzorem jest wiejski dom lub dworek. Natomiast dom piętrowy ma bardziej miejski charakter. Piętrowe były kamieniczki przy rynkach miast i nowoczesne miejskie wille z płaskimi dachami. Najbardziej jednak rozpowszechnioną w Polsce, popularną wersją piętrowego domu były przez lata sześciany o kopertowych dachach, pozbawione detalu i wdzięku, do znudzenia powtarzane.
Tymczasem dom piętrowy nie musi być kostką i nie musi być z założenia brzydszy. We Włoszech i w Niemczech, gdzie popularne są dachy o dużo mniejszym spadku, domy piętrowe są czymś naturalnym i bynajmniej nie szpecą krajobrazu. Podobnie zresztą w niektórych regionach Polski – na przykład na Śląsku raczej nie spotyka się dachów nawiązujących do tradycji polskiego dworku.
Zastanawiając się nad wysokością i kształtem drugiej kondygnacji, warto pamiętać, że nie stoimy przed dylematem – dworek czy PRL-owska kostka. Jest dużo więcej opcji do wyboru.
A więc – piętro czy poddasze? Jeśli decyzja nie jest z góry podjęta, zadajmy sobie kilka pytań...

Prosty dom z poddaszem użytkowym: zwarta bryła, duży, dwuspadowy dach, poddasze oświetlone oknami w ścianach szczytowych i lukarną pośrodku połaci. Autor: Andrzej Szandomirski		Dom piętrowy z płaskim stropodachem pozwala na swobodne kształtowanie planu i dowolne rozmieszczenie okien drugiej kondygnacji. Autor: Andrzej Szandomirski		Kopertowy, rozłożysty dach o wysuniętych okapach przykrywający złożoną bryłę tworzy malowniczy efekt. Autor: Andrzej Szandomirski

Jakiej powierzchni potrzebujemy na parterze, a jakiej na górze?

Układ charakterystyczny dla domu z poddaszem użytkowym to nieco większy parter – duże pomieszczenia części dziennej, salon, kuchnia, łazienka, gabinet, pomieszczenie gospodarcze – i mniejsza górna kondygnacja mieszcząca sypialnie. Różnica między powierzchniami obu kondygnacji będzie jeszcze wyraźniejsza, jeśli na parterze znajdzie się jedna z sypialni lub garaż umieszczony w bryle domu.
Inna jest sytuacja, jeśli planujemy dużo pomieszczeń na górze – cztery sypialnie, dodatkowy pokój do pracy czy bawialnię dla dzieci, a do tego doliczamy jeszcze pustkę nad wymarzonym wysokim salonem. Może się wówczas okazać, że powierzchnia drugiej kondygnacji jest równa powierzchni parteru. Rozsądniej wtedy zrezygnować ze spadzistego dachu.
Dom z poddaszem użytkowym to dobry pomysł wtedy, gdy parter z założenia ma mieć większą powierzchnię niż druga kondygnacja. Jeżeli na górze chcemy mieć tyle miejsca, ile na parterze, lepiej zdecydować się na dom piętrowy.

Dom z poddaszem w typie wiejskiego dworu - ganek i facjatka na osi, lukarny rozmieszczone symetrycznie po bokach. Autor: Andrzej Szandomirski		Dom piętrowy, który chce przypominać dom z poddaszem; kopertowy dach uwydatniają wysunięte okapy, wykończenie piętra optycznie obniża budynek. Autor: Tomasz Myśluk		Dom piętrowy może mieć także tradycyjny charakter. Autor: Tomasz Myśluk

Jaką powierzchnię działki możemy i chcemy zabudować?

Jeśli chociaż w przybliżeniu znamy planowaną powierzchnię domu (sumę powierzchni potrzebnych pomieszczeń), warto porównać ją z powierzchnią działki, jaką zajmie dom.  Jeżeli powierzchnia, którą można przeznaczyć do zabudowy, jest zbliżona do połowy powierzchni domu, powinno nam to dać do myślenia. Pamiętajmy, że większa powierzchnia zabudowy to mniejszy ogród.
Jeśli działka jest mała, lepiej zbudować dom piętrowy, sytuując jak najwięcej potrzebnej powierzchni na górze i zmniejszając dzięki temu obrys parteru.
Jeśli teren do zabudowy jest większy, naturalnym wyborem będzie dom, w którym więcej pomieszczeń jest na poziomie ogrodu.
Taki może być dom z poddaszem użytkowym.

Okna połaciowe pomagają pogodzić potrzebę posiadania tradycyjnego dachu z wygodami, do których przyzwyczaiła nas architektura nowoczesna, czyli przestronnym wnętrzem i dobrym oświetleniem każdej kondygnacji. Autor: Andrzej Szandomirski

Jakie chcemy mieć wnętrza na drugiej kondygnacji?

Wiele osób lubi spać na poddaszu, ceni sobie poczucie bezpieczeństwa, jakie dają pochyłości dachu. Poddasze kojarzy im się z miejscem zacisznym i przytulnym, sprzyja skupieniu. Trzeba jednak wiedzieć, że urządzenie takiego wnętrza jest trudniejsze, wymaga pomysłowości, niestandardowych rozwiązań, specjalnie dobieranych mebli. Już samo wykończenie wnętrza o pochyłych ścianach będzie trudniejsze i bardziej pracochłonne niż pomieszczeń, w których wszystkie kąty są proste.
Jeśli chcemy mieć wysokie pokoje i proste ściany – wybierzmy dom piętrowy. Jeżeli odpowiada nam klimat wnętrz pod pochyłym dachem i widzimy przyjemność w ich indywidualnej aranżacji – dom z poddaszem użytkowym spełni nasze oczekiwania.

Nisko opadający dach domu z poddaszem oddziałuje na otaczającą przestrzeń. Autor: Tomasz Myśluk		Luksus piętrowego domu: jasne i wysokie wnętrza. Duże okna na obu kondygnacjach otwierają dom na otoczenie. Autor: Andrzej Szandomirski

Co jest tańsze: poddasze czy piętro? (Odpowiada Mirosław Sujka, specjalista do spraw kosztorysów budowlanych)

Aby dokonać takiego porównania, trzeba posłużyć się modelowym przykładem. Do obliczeń przyjąłem, że dom ma wymiary zewnętrzne 10 x 10 m, prostą konstrukcję ze ścianą nośną na osi budynku oraz że w obu wypadkach (piętro lub poddasze) dach będzie prosty, dwuspadowy. Porównanie kosztów budowy oparłem tylko na różnicach powierzchni elementów budowlanych: ścian, stropów, dachów. Dla uproszczenia pominąłem otwory oraz różnice cen jednostkowych poszczególnych robót. Warto jednak pamiętać, że okna połaciowe są droższe od zwykłych, a każdy kąt inny niż 90o zwiększa koszt wykończenia. Jaki jest wynik tego porównania?
W domu z poddaszem ogólny koszt inwestycji może być niższy o blisko 5%. Ale w efekcie otrzymamy mniejszą powierzchnię pomieszczeń o pełnej wysokości. Jeśli więc obliczymy koszt 1 m², okaże się, że korzystniejsza jest budowa piętra. 1 m² powierzchni w pełni użytecznej (ponad 2 m wysokości) na poddaszu jest blisko  35% droższy!
Budowę piętra podraża przede wszystkim koszt ścian zewnętrznych, ocieplenia i tynków. Poddasze z niskimi ściankami kolankowymi jest tańsze. Jednak w miarę postępów na budowie różnica ta staje się mniejsza na korzyść piętra. Izolacja stropu nad piętrem jest oszczędniejsza i prostsza niż izolacja poddasza. Na etapie konstrukcji więźby oraz robót wykończeniowych poddasze jest wręcz droższe. Najważniejsze jest jednak to, że na każdym etapie koszt jednego metra kwadratowego pełnowartościowego piętra jest niższy niż koszt budowy metra kwadratowego poddasza.