Nawiewniki

Wentylacja grawitacyjna znana była już w starożytności. Zasady jej działania są proste, niestety, często nieprzestrzegane, czego skutkiem jest zła jakość powietrza w domu.

Warunkiem działania każdego rodzaju wentylacji jest doprowadzenie do budynku niezbędnej ilości powietrza zewnętrznego. Jeśli ten warunek nie zostanie spełniony, wentylacja nie będzie działać skutecznie nawet wtedy, gdy jej pozostałe elementy będą wykonane prawidłowo. Ilość powietrza napływającego powinna być taka sama jak usuwanego z poszczególnych pomieszczeń. Określają ją przepisy regulujące działanie wentylacji.

Wentylacja grawitacyjna szczelnych domów

Większość domów jedno- i wielorodzinnych w Polsce wyposażona jest w kanały wentylacji naturalnej, zwanej potocznie grawitacyjną. Zakłada się swobodny napływ powietrza do wnętrza budynku, możliwy dzięki nieszczelnościom w jego obudowie – szczelinom w oknach i drzwiach zewnętrznych oraz nieszczelnościom w ścianach. Taki sposób doprowadzenia powietrza sprawdzał się, ale jedynie do czasu, gdy w domach zaczęto montować nowoczesne okna wyposażone w uszczelki i udoskonalono technologie budowy ścian i ich docieplenia w sposób, który uniemożliwia infiltrację, czyli niekontrolowany przepływ powietrza przez przegrody. Dzisiaj powszechny stał się problem nadmiernie uszczelnionych domów.
Skutki braku przepływu powietrza zauważyli użytkownicy mieszkań, a producenci okien zaczęli stosować różne rozwiązania mające poprawić napływ powietrza do budynków.
Zaczęto od usuwania fragmentów uszczelek oraz zmiany ich kształtu, jednak bez większych rezultatów. Z pomocą przyszli producenci okuć, oferując możliwość rozszczelnienia, czyli tak zwanej mikrowentylacji. To rozwiązanie, wprawdzie bardziej korzystne niż całkiem szczelne okna, ma jednak zasadniczą wadę. Powietrze może się bowiem dostawać do budynku tylko pod warunkiem świadomej ingerencji domowników, którzy muszą samodzielnie rozszczelnić okna. Praktyka pokazuje, że wiele osób nie korzysta z tej funkcji, więc wentylacja pomieszczeń nadal nie jest wystarczająca.

Skutki złej wentylacji to nie tylko widoczne pleśnie i grzyby na ścianie. Zła jakość powietrza w pomieszczeniu ma wpływ na nasze samopoczucie i zdrowie. Autor: KBE		Nawiewnik w oknie to element coraz częściej spotykany w budownictwie nie tylko jednorodzinnym. Autor: FLOP SYSTEM

Nawiewniki – sposób na doprowadzenie powietrza

Rozwiązaniem zapewniającym doprowadzenie odpowiedniej ilości powietrza niezbędnej do sprawnego wentylowania budynku są nawiewniki – niewielkie, najczęściej nieskomplikowane urządzenia przeznaczone do montażu w oknach lub zewnętrznych ścianach domu.
Nawiewniki zależnie od budowy mogą mieć stały lub regulowany przekrój, a więc zapewniać stały albo zmienny przypływ powietrza.

Uwaga! Nawiewniki wykorzystuje się do doprowadzania świeżego powietrza w domach z wentylacją naturalną (grawitacyjną) lub mechaniczną wywiewną. Nie ma potrzeby instalowania ich w budynkach wyposażonych w wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną.
W nawiewnikach o stałym przekroju przepływ powietrza nie zależy od zapotrzebowania na powietrze do wentylacji, a jedynie od różnicy ciśnienia na zewnątrz i wewnątrz pomieszczenia, czyli od zmieniających się warunków atmosferycznych. Niektóre nawiewniki tego typu są wyposażone w przepustnicę, którą można zamknąć, aby radykalnie ograniczyć przepływ powietrza.

Nawiewniki o regulowanym przepływie powietrza pozwalają dostosować intensywność nawiewu do potrzeb. Umożliwiają na przykład ograniczenie napływu powietrza wentylacyjnego do pomieszczenia, gdy czasowo emisja zanieczyszczeń jest mniejsza (w pomieszczeniu przebywa mniej osób niż zwykle, jest mniejsza wilgotność powietrza, niższe stężenie CO₂).

Nawiewniki regulowane

Wielkość przepływu powietrza przez nawiewniki może być regulowana ręcznie lub automatycznie.

W nawiewnikach z ręczną regulacją specjalną przesłonę ustawia się w wybranej pozycji. Zazwyczaj jest ich kilka do wyboru. Wydajność takich nawiewników zależy więc od świadomego działania użytkownika, a także od różnicy ciśnienia na zewnątrz i wewnątrz pomieszczenia.

Regulacja automatyczna uniezależnia działanie nawiewników od ingerencji użytkownika. Jest więc najlepszym sposobem na zapewnienie właściwej wentylacji pomieszczeń.
Konstrukcja nawiewników automatycznych umożliwia płynną zmianę ich przekroju. W dostępnych na rynku nawiewnikach przekrój ten zmienia się pod wpływem różnicy ciśnienia na zewnątrz i wewnątrz pomieszczenia albo wilgotności względnej powietrza w pomieszczeniu, rzadziej pod wpływem temperatury zewnętrznej.
Nawiewniki sterowane różnicą ciśnienia przymykają się samoczynnie, gdy różnica ta rośnie, przez co ograniczają nadmierny przepływ powietrza. Zależnie od budowy nawiewnika ruchomy element przesłony może się odchylać stopniowo lub przy odpowiednio dużej różnicy ciśnienia skokowo zamykać otwór. W obu wypadkach zawsze możliwy jest przepływ pewnej minimalnej ilości powietrza.
Nawiewniki sterowane wilgotnością powietrza reagują na zwiększanie się wilgotności powietrza w pomieszczeniu. Czujnik wykonany z taśmy poliamidowej otwiera przysłony otworu nawiewnego wraz ze wzrostem wilgotności, zwiększając w ten sposób strumień powietrza napływającego do pomieszczenia. Gdy wilgotność względna nie przekracza 35%, szczelina w nawiewniku jest minimalna, gdy wzrasta od 35 do 70%, wielkość otworu nawiewnego stopniowo się zwiększa. Po przekroczeniu górnej granicy (70%) nawiewnik otwiera się maksymalnie.
Nawiewnik higrosterowany pozwala automatycznie dostosować wielkość strumienia wentylacyjnego do stężenia najpowszechniejszego zanieczyszczenia powietrza, jakim jest wilgoć. Dzięki temu wymiana powietrza intensyfikuje się w tych pomieszczeniach, w których powstaje najwięcej wilgoci, na przykład nocą w sypialniach.

Nawiewnik sterowany wilgotnością powietrza - reaguje na zmiany wilgotności w pomieszczeniu. Autor: AERECO

Miejsce i sposób montażu

Nawiewniki montuje się najczęściej w oknach – w ich górnej części. Można je zainstalować także w roletach zewnętrznych lub w górnej części ścian zewnętrznych.
Umieszczenie nawiewnika na zalecanej wysokości – powyżej 2 m od posadzki – jest uzasadnione potrzebą zapewnienia komfortu użytkownikom. W ogrzewanym pomieszczeniu powietrze na tej wysokości jest na tyle ciepłe, że zimne, dostające się z zewnątrz, ogrzewa się od niego i nie powoduje przeciągów.

Nawiewnik do montażu pomiędzy szybą a ramą skrzydła okiennego. Autor: FLOP SYSTEM		Obudowa nawiewnika. Autor: AERECO		Wewnątrz obudowy znajduje się taśma poliamidowa reagująca na zmiany wilgotności. Autor: AERECO

W oknie nawiewnik może być zamontowany między górną krawędzią szyby zespolonej a ramiakiem skrzydła. Trudno więc zainstalować go w oknie już wbudowanym, gdyż konieczna jest wymiana szyby na odpowiednio mniejszą. Takie nawiewniki powinien więc montować producent okien. Należy także pamiętać, że tak umieszczony nawiewnik zmniejsza wielkość przeszklenia. Wygodniej jest zamontować nawiewnik w profilu skrzydła lub ościeżnicy.
Nawiewniki można z powodzeniem instalować zarówno w oknach drewnianych, z tworzywa, jak i aluminiowych, pod warunkiem że zezwala na to ich aprobata techniczna. Trzeba w tym celu wykonać otwór w profilu okna, przykręcić nawiewnik i założyć osłony – wszystko zgodnie z zaleceniami producenta.
Innym rozwiązaniem jest zakup okna z zainstalowanym nawiewnikiem.

Uwaga! Producenci nawiewników współpracują z wieloma producentami okien, którzy zezwalają na naruszanie konstrukcji okna i montowanie w nim nawiewnika bez utraty gwarancji na okno. Jednak przed zamontowaniem nawiewnika warto się zawsze upewnić, czy i jaki nawiewnik możemy zamontować w naszym oknie, zachowując na nie gwarancję.

Nawiewnik w profilu okna sterowany wilgotnością powietrza w pomieszczeniu. Autor: AERECO		Nawiewniki systemowe montowane wewnątrz profilu podczas produkcji okna. Autor: KBE

Producenci systemów profili okiennych oferują także specjalne nawiewniki montowane najczęściej wewnątrz profilu. Działają one na zasadzie różnicy ciśnienia wewnątrz i na zewnątrz. Urządzenia te są montowane podczas produkcji okna.

Nawiewniki systemowe montowane wewnątrz profilu podczas produkcji okna. Autor: KOMMERLING		Autor: GEALAN

Do montażu w ścianie przeznaczone są inne typy nawiewników. Znacznie łatwiej instalować je podczas wznoszenia domu niż w gotowym budynku.

Nawiewniki ścienne najlepiej budować podczas budowy domu. Autor: AERECO

Nawiewniki ścienne mają różne kształty. Autor: DARCO		Autor: DARCO		Autor: DARCO

Uwaga! Nawiewniki montuje się w pokojach i kuchni z oknem. Nie zaleca się instalowania ich w łazienkach, ponieważ zimą ze względu na dużą wilgotność powietrza są narażone na oszronienie. Dopływ powietrza do łazienki powinien się odbywać pośrednio z sąsiednich pomieszczeń, przez otwory w dolnej części drzwi.

Przepływ powietrza w domu z wentylacją grawitacyjną. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Regulacja nawiewników ściennych może być ręczna lub automatyczna. Autor: ISTPOL

Wielkość przepływu

Przepisy określają dopuszczalną wielkość przepływu powietrza przez nawiewniki. Gdy nawiewniki są całkowicie otwarte, powinny zapewniać przepływ od 20 do 50 m³/h powietrza w budynku z wentylacją grawitacyjną oraz od 15 do 30 m³/h w budynku z wentylacją mechaniczną wywiewną. Te wartości stanowią podstawę do określenia liczby nawiewników w domu.
Nawiewniki nawet w położeniu maksymalnie przymkniętym powinny umożliwiać dopływ powietrza do pomieszczeń. Minimalny strumień powietrza dopływającego stanowi 20-30% maksymalnej wartości. Mniej więcej taka ilość powietrza dostaje się do pomieszczenia przez typowe okno o współczynniku infiltracji a równym 0,5-1,0 m³/(m·h·daPa^2/3).
Współczynnik infiltracji określa ilość powietrza, jaka przedostaje się przez metr szczeliny w ciągu godziny.

Kiedy w domu są potrzebne nawiewniki
Nawiewniki należy stosować w domach ze szczelnymi oknami, a więc o współczynniku infiltracji mniejszym niż 0,3 m³/(m·h·daPa^2/3).
Praktyka pokazuje jednak, że okna o współczynniku 0,5-1,0 także nie zapewniają odpowiedniego dopływu powietrza, więc montowanie w nich nawiewników również jest wskazane.

Uwaga! Nawiewnik zamontowany w oknie lub ścianie zmniejsza izolacyjność akustyczną przegrody. Jeśli okno, w którym ma być zamontowany nawiewnik, znajduje się od strony ruchliwej ulicy, warto wybrać specjalny nawiewnik o zwiększonej izolacyjności akustycznej.

Warto stosować nawiewniki, bo:
- zapewniają świeże powietrze;
- utrzymują odpowiednią wilgotność w pomieszczeniach, nie dopuszczając do rozwoju pleśni;
- te o regulowanym przepływie zmniejszają straty ciepła, dzięki czemu maleją wydatki na ogrzewanie;
- są łatwe w obsłudze lub działają automatycznie.

Jak dobierać nawiewniki:

Dokładnie. W normie PN-83/B-03430 określono niezbędne strumienie powietrza, jakie należy usuwać z poszczególnych pomieszczeń w domach. To oraz wielkość przepływu, jaką może zapewnić nawiewnik, pozwala określić liczbę potrzebnych nawiewników. W tabeli 5 na stronie 158 podano wielkości strumieni powietrza wentylacyjnego w zależności od typu domu.

W uproszczony sposób. W uproszczeniu liczbę nawiewników można określić, kierując się następującymi zasadami:
- nawiewniki umieszcza się we wszystkich pokojach (sypialniach, jadalni, salonie itp.);
- liczbę nawiewników dostosowuje się do ilości powietrza usuwanego z domu ze względów higienicznych. Wielkość całego strumienia powietrza dzieli się przez wydajność nawiewnika i otrzymuje liczbę nawiewników. Należy przy tym pamiętać o umieszczeniu nawiewników w wymienionych wyżej pomieszczeniach;
- w kuchni z kuchenką gazową umieszcza się nawiewnik o regulowanym lub stałym przepływie;
- w kuchni z kotłem gazowym c.o., piecem węglowym albo kuchenką węglową instaluje się nawiewnik o stałym (nieregulowanym) strumieniu powietrza (o ile nie wykonano żadnego nawiewu do pomieszczenia);
- w kuchni z kuchenką elektryczną można nie montować nawiewnika, choć norma nakazuje doprowadzenie powietrza z zewnątrz. Będzie ona wentylowana pośrednio, a powietrze będzie napływało z pomieszczeń sąsiednich.

Uwaga! Aby zapewnić przepływ powietrza z pomieszczeń, w których są nawiewniki, należy podciąć prowadzące do nich drzwi o blisko centymetr. Pole przekroju powstałej w ten sposób szczeliny powinno wynosić co najmniej 80 cm². Drzwi do kuchni, łazienki oraz innych pomieszczeń bez okien należy podciąć o blisko 2,5 cm lub wykonać w nich otwory o łącznej powierzchni minimum 200 cm².

Z poszczególnych pomieszczeń trzeba - zależnie od przeznaczenia - usuwać odpowiednie ilości powietrza

Z kuchni z oknem zewnętrznym, wyposażonej w kuchenkę gazową lub kuchnię węglową - 70 m3/h. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Z kuchni bez okna zewnętrznego lub wnęki kuchennej, wyposażonej w kuchenkę elektryczną - 50 m3/h. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Z kuchni z oknem zewnętrznym, wyposażonej w kuchenkę elektryczną w mieszkaniu dla trzech lub więcej niż trzech osób - 50 m3/h. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Z kuchni bez okna zewnętrznego lub wnęki kuchennej, wyposażonej w kuchenkę gazową; obowiązkowo z mechaniczną wentylacją wywiewną - 70 m3/h. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Z łazienki z miską ustępową lub bez niej - 50 m3/h. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Z pomieszczenia bez okien (na przykład garderoby, spiżarni, pomieszczenia gospodarczego) - 15 m3/h. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Z oddzielnego WC - 30 m3/h. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki