Sauna dla każdego

Jeszcze kilka lat temu sauna uważana była za zbędny luksus, dzisiaj coraz więcej osób docenia jej zdrowotne i relaksujące walory. W przeprowadzonej pod koniec ubiegłego roku sondzie internetowej Czytelnicy Muratora wskazali ją jako jedno z marzeń, które chcieliby zrealizować w swoim domu.

W Skandynawii sauna jest prawie w każdym domu. W Polsce wiele osób o niej marzy, a często nie zdaje sobie sprawy, że może ją zbudować w swoim domu.

Kabina sauny

Materiał. Wewnętrzne ściany kabiny sauny wykłada się panelami drewnianymi o grubości minimum 12 mm. Drewno powinno mieć jak najmniej sęków i nie może zawierać dużej ilości żywicy. Idealne właściwości ma cedr – jest odporny na wysoką temperaturę i dużą wilgotność, ma piękny zapach i kolor.
Od zewnątrz kabinę można wykończyć dowolnym materiałem, na przykład drewnem, płytą pilśniową, płytą gipsową lub płytkami ceramicznymi. Coraz częściej do budowy saun używa się także innych materiałów, na przykład szkła lub aluminium.

Ściany kabiny sauny najczęściej wykonuje się ze świerku skandynawskiego... Autor: TYLO (KOPERFAM)		...osiki... Autor: TYLO (KOPERFAM)		...lub cedru. Autor: TYLO (KOPERFAM)

Wymiary. Sauna może mieć dowolne wymiary, choć nie powinna być zbyt mała. Dobrze, gdy można się w niej położyć, bo wtedy całe ciało nagrzewa się równomiernie. Dlatego przynajmniej jeden bok sauny powinien mieć co najmniej dwa metry. W bardzo małych pomieszczeniach instaluje się jednak mniejsze sauny, w których kąpieli zażywa się na siedząco.
Wygodna sauna powinna pozwalać na jednoczesny pobyt w niej trzem osobom (małej rodzinie) i ich odpoczynek  w pozycji siedzącej i leżącej. Dlatego najczęściej ma wymiary 200 x 160 cm lub 200 x 200 cm i wysokość minimum 200 cm.

Kabina sauny to zamknięte, dobrze izolowane pomieszczenie, najlepiej wolno stojące. Nie zaleca się instalowania sauny w zamkniętym pomieszczeniu z czterema murowanymi ścianami. Autor: TYLO (KOPERFAM)		Z metalu czy szkła nie buduje się oczywiście całej kabiny, ale... Autor: TYLO (KOPERFAM)		...zwykle tylko widoczne frontowe ścianki. Autor: TYLO (KOPERFAM)

Kupić gotową czy budować

Sauna gotowa (prefabrykowana). Montuje się ją z gotowych elementów – ścian, sufitu, podłogi oraz ławek. Można kupić saunę o wymiarach od 1,2 x 1,2 m do 3,0 x 2,5 m lub zamówić – o dowolnych wymiarach według indywidualnego projektu.

Sauna budowana na miejscu. Jeśli zainstalowanie sauny prefabrykowanej nie jest możliwe ze względu na nietypowy kształt pomieszczenia, można zbudować ją na miejscu. Najlepiej powierzyć to zadanie wyspecjalizowanej firmie. Sprawny majsterkowicz może skorzystać z gotowego zestawu do budowy sauny. Złożenie z niego sauny zajmie dwa-trzy dni.

Gotowe zestawy do budowy sauny zawierają wszystke potrzebne materiały: elementy konstrukcji szkieletowej, izolację, listwy montażowe, panele wykończeniowe, gwoździe i śruby. Autor: TYLO (KOPERFAM)		Dół kabiny trzeba zabezpieczyć przed wchłanianiem wody (na przykład rozlanej podczas polewania pieca), najlepiej instalując kabinę na specjalnych profilach z anodowanego aluminium. Autor: TYLO (KOPERFAM)

Izolacja sauny

Aby sauna szybko się nagrzewała i zużywała możliwie najmniej energii, nie wystarczy wyłożyć ją od wewnątrz drewnianymi panelami, ale trzeba ją jeszcze dobrze zaizolować cieplnie, najlepiej wełną szklaną. Nie stosuje się dodatkowej izolacji z folii aluminiowej, która umieszczona pod warstwą paneli drewnianych powoduje, że nadmiernie się nagrzewają, a w najgorszym przypadku może to grozić porażeniem prądem. Błędem jest także wykonanie dodatkowej izolacji przeciwwilgociowej, ponieważ sauna wbrew pozorom jest najsuchszym pomieszczeniem w domu.

Izolację ściany kabiny wykonuje się zwykle z wełny mineralnej o grubości 45 do 100 mm. Autor: TYLO (KOPERFAM)		Sauna zbudowana z pełnych bali drewnianych nie potrzebuje dodatkowej izolacji cieplnej. Autor: TYLO (KOPERFAM)

Uwaga! Między ścianą sauny i ścianą budynku konieczna jest dylatacja szerokości minimum 3 cm.

Podłoga w saunie
Podłogę w saunie wykłada się materiałami odpornymi na wodę i wysoką temperaturę, najczęściej terakotą lub wykładziną ze sztucznego tworzywa. Jej powierzchnia nie może być śliska, nawet po rozlaniu wody.
Jeśli to możliwe – należy w podłodze zrobić odpływ wody, który ułatwi utrzymanie sauny w czystości. Odpływ jest ważny zwłaszcza w saunie parowej, gdzie na podłodze może zbierać się nieco więcej wody niż w saunie suchej.
Odpływ powinien być zawsze wyposażony w syfon zabezpieczający przed przenikaniem do sauny nieprzyjemnych zapachów z kanalizacji. Kratka odpływu nie może być zainstalowana bezpośrednio pod piecem.

Do sauny trzeba wejść...

Drzwi sauny wykonuje się z drewna lub ze szkła hartowanego. Muszą się zawsze otwierać na zewnątrz przez lekkie pchnięcie. Nigdy nie są całkiem szczelne.

...a w saunie usiąść lub się położyć
Ławki w saunie wykonuje się z takich gatunków drewna, które nie nagrzewają się za mocno, na przykład z osiki. Szerokość ławek zależnie od wielkości sauny wynosi od 31 do 55 cm. Ładnym i praktycznym uzupełnieniem ławek są pionowe osłony wypełniające przestrzeń między ławkami oraz oparcia.

Wentylacja

Aby nie dopuścić do zawilgocenia pomieszczenia, w którym jest sauna, i do przegrzania jej elementów, wokół sauny i w jej wnętrzu trzeba zapewnić swobodny obieg powietrza i właściwą jego wymianę. Dlatego ściany sauny powinny być co najmniej kilka centymetrów oddalone od ścian pomieszczenia. Powietrze musi mieć także możliwość swobodnej cyrkulacji w pomieszczeniu, do którego jest odprowadzone z sauny.
Otwór wlotowy powietrza do sauny (o powierzchni około 100 cm²) powinien znajdować się pod piecem, a wylotowy jak najdalej od niego, przy lub na suficie.

Piec

Pierwsze sauny były ogrzewane piecami na drewno. Dziś montuje się je bardzo rzadko, ale można z nich korzystać tam, gdzie nie ma energii elektrycznej. Wymagają jednak oddzielnego przewodu dymowego.  W saunie z piecem na drewno wlot powietrza instaluje się przy podłodze, jak najdalej od pieca. Wylot powietrza nie jest konieczny, gdyż sam piec spełnia taką funkcję.Piece elektryczne są tańsze od pieców na drewno, łatwiej się je montuje i obsługuje.
Moc pieca dobiera się do kubatury kabiny: w saunach domowych na 1 m³ potrzeba 1 kW mocy. Piece o mocy do 5 kW mogą mieć zasilanie jednofazowe; większe wymagają trójfazowego. Dokładne wymagania dotyczące przyłącza elektrycznego znajdują się zawsze w dokumentacji technicznej pieca.
Parametry kąpieli w saunie reguluje się za pomocą paneli sterujących. Panele mogą być wbudowane w piec, umieszczone są wówczas w obudowie. Jeśli są oddzielnym elementem, montuje się na zewnątrz sauny. Panele umożliwiają zaprogramowanie czasu włączenia i wyłączenia pieca, ustawienie żądanej temperatury oraz poziomu wilgotności. Panele mogą być oddzielone od pieca lub wbudowane w niego.
Piece w saunie wypełnia się specjalnymi kamieniami, które akumulują ciepło. Woda, którą polewa się rozgrzane kamienie, zamienia się w parę. W saunie nie wolno używać zwykłych kamieni, bo mogą popękać i uszkodzić piec. Najczęściej stosuje się minerały typu diabaz lub kamienie ceramiczne. Muszą być całe i nieuszkodzone. Pojemnik na kamienie trzeba kontrolować przynajmniej raz w roku – należy wtedy wyjąć wszystkie kamienie, a następnie usunąć drobny piasek lub osad z wody.
W saunach parowych oprócz pieca trzeba jeszcze zainstalować generator pary, który również dobiera się do kubatury sauny, a umieszcza na zewnątrz, nie dalej niż 15 m od sauny. Do generatora trzeba doprowadzić zimną wodę. W generatorze woda ogrzewa się, a następnie w postaci pary jest transportowana miedzianą rurką do sauny. Głowica wydmuchująca parę znajduje się pod ławką.
Na rynku dostępne są również tak zwane piece kombi z wbudowanym generatorem pary i pojemnikami na zioła. Umożliwiają korzystanie z trzech form kąpieli: sauny suchej, mokrej oraz parowo-ziołowej.
Piece do saun oferowane na polskim rynku muszą mieć Znak Bezpieczeństwa "B" lub świadectwo weryfikacji certyfikatu zgodności.

Piece na drewno bardzo się nagrzewają, dlatego trzeba je ustawiać co najmniej 50 cm od materiałów łatwo palnych albo zaizolować ściany. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Uwaga! Wszystkie instalacje elektryczne w saunie powinny być wykonane przez uprawnionego elektryka.

Wyposażenie sauny

Oprócz pieca w saunie powinny się znaleźć: wiaderko na wodę, łyżka lub czerpak do polewania kamieni, termometr, higrometry do pomiaru wilgotności. Dodatkowe wyposażenie sauny to na przykład drewniane podgłówki, osłony do pieców, głośniki odporne na wysoką temperaturę (przyjemnie jest w saunie słuchać muzyki).
Nowością są automaty dawkujące esencje zapachowe. W większych saunach zamiast łyżki do polewania kamieni wodą można zainstalować specjalny zawór otwierany przez pociągnięcie linki zamocowanej w suficie. Urządzenia tego typu wymagają doprowadzenia do sauny przewodu z zimną wodą.

Sauna w nowym domu

Najłatwiej wybudować saunę, gdy zostanie uwzględniona w projekcie domu. Warto wtedy przeznaczyć na nią więcej niż jedno pomieszczenie i urządzić w nich: kabinę sauny, natrysk umożliwiający schładzanie ciała podczas kąpieli, miejsce na odpoczynek
w trakcie i po kąpieli.

Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

...i już w istniejącym
W domu już urządzonym należy rozważyć możliwość przeznaczenia na saunę jednego z pokoi, na przykład niepotrzebnej już sypialni dzieci, które się usamodzielniły i wyprowadziły. Po przebudowie w pokoju mogą się znaleźć: sauna, natrysk i minisiłownia. Jeśli tylko jest taka możliwość, dobrze jest zaprojektować bezpośrednie wyjście na świeże powietrze po kąpieli w saunie, na przykład na mały taras lub balkon.

Przed przebudową. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Po przebudowie. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Kabinę sauny można z powodzeniem zainstalować w pomieszczeniu na poddaszu ze spadzistym dachem.

Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Bardzo efektownie wygląda sauna z bezpośrednim widokiem na zewnątrz domu.

Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Autor: TYLO (KOPERFAM)

Jeśli się nie uda wygospodarować oddzielnego pomieszczenia na saunę, można umieścić ją w łazience, na przykład usuwając z niej wannę, której użytkowanie jest droższe niż korzystanie z sauny, i wstawiając w jej miejsce kabinę prysznicową, a obok małą domową saunę.

Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Przed przebudową. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Po przebudowie. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Sauna w małej łazeince

Sauna 160 x 120 cm w łazience o powierzchni 4,8 m2. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Sauna 120 x 120 w łazience o powierzchni 5 m2. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Sauna 160 x 160 w łazience o powierzchni 6,2 m2. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Sauna 160 x 160 w łazience o powierzchni 7,9 m2. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Sauna 200 x 160 w łazience o powierzchni 9,5 m2. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Sauna 200 x 160 w łazience o powierzchni 11,4 m2. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Sauna na zewnątrz

Godne polecenia rozwiązanie to zainstalowanie sauny w oddzielnym małym domku w ogrodzie. W pomieszczeniu wypoczynkowym można przygotować składane łóżka do odpoczynku w trakcie kąpieli i po niej.

Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Uwaga! Kabiny sauny nigdy nie buduje się na zewnątrz jako wolno stojącej, między innymi ze względu na zbyt duże straty ciepła. 

Jedna sauna, różne rodzaje kąpieli
W jednej saunie można korzystać z trzech rodzajów kąpieli. Wystarczy odpowiednio ustawiać temperaturę i poziom wilgotności. Trzeba jednak zachować prawidłowe proporcje pomiędzy tymi parametrami. Zależność tę opisuje „prawo sumy 110”, zgodnie z którym suma temperatury (w stopniach Celsjusza) i wilgotności (w procentach) w saunie powinna wynosić 110 (na przykład 70°C i 40%).

Sauna sucha. Panuje w niej bardzo wysoka temperatura – około 90-110°C, a wilgotność utrzymana jest na niskim poziomie – jedynie około 10% (dla porównania w pomieszczeniach mieszkalnych wilgotność wynosi 45-65%, zależnie od pory roku). W suchej saunie powietrze szybko wysusza skórę i człowiek mocno się poci.

Sauna mokra. Temperatura od 70 do 90°C (niektórzy uważają, że wystarczy już 50-60°C), wilgotność – 25-39%. Taką wilgotność uzyskuje się, polewając wodą kamienie znajdujące się w piecu.

Sauna parowo-ziołowa (tylarium). Warunki podczas kąpieli w saunie parowo-ziołowej są znacznie łagodniejsze: temperatura wynosi 45-65°C przy wilgotności 40-65%. Są odpowiednie dla większości osób, nawet dla małych dzieci.
Aby osiągnąć tak dużą wilgotność, trzeba zainstalować piec tak zwany kombi, który jednocześnie ogrzewa powietrze i wytwarza gorącą parę wodną, lub typowy piec do sauny i generator pary. Gdy para wodna jest przepuszczana przez zioła lub esencje zapachowe, użytkownicy sauny mogą zażywać inhalacji.

Uwaga! Sauny parowej nie należy mylić z łaźnią parową. Łaźnia parowa to urządzenie o zupełnie innej konstrukcji. Podczas kąpieli w łaźni temperatura nie przekracza 55°C, za to wilgotność jest bardzo duża.

Dobry piec...
...to taki, który jest bezpieczny, trwały i niedrogi w eksploatacji, czyli:
- szybko się nagrzewa do żądanej temperatury (około 20 minut do 80°C),
- zużywa niewiele energii elektrycznej (ma na przykład funkcje „stand-by” lub „zmienna moc” albo specjalnie ukształtowane komory konwekcyjne, dzięki którym sauna szybko się nagrzewa),
- jest wykonany z dobrych materiałów – na przykład grzałki oraz pojemnik na kamienie ze stali nierdzewnej,
- jest wyposażony w pojemnik na kamienie o odpowiedniej wielkości i konstrukcji – jeśli kamieni jest zbyt dużo, rośnie bezwładność pieca, a więc i zużycie prądu,
- ma obudowę zabezpieczającą przed ewentualnym oparzeniem w przypadku dotknięcia (temperatura obudowy około 50°C przy temperaturze powietrza w saunie 90°C). Większość pieców wymaga dodatkowych osłon ograniczających przestrzeń w saunie,
- ma zabezpieczenie odłączające zasilanie w momencie przegrzania (na przykład z powodu złej wentylacji, nieodpowiedniego ułożenia kamieni, przykrycia pieca ręcznikiem).

Dzisiaj stosuje się przede wszystkim piece elektryczne do kąpieli tradycyjnej... Autor: TYLO (KOPERFAM)		...lub tak zwane kombi - do kąpieli tradycyjnej oraz saun parowych. Autor: TYLO (KOPERFAM)