Zaplecze domu czyli gdzie umieścić i jak urządzić wygodne pomieszczenie gospodarcze

Kotłownia, pralnia, schowek na narzędzia ogrodnicze i sprzęt do sprzątania - bez takich miejsc trudno sobie wyobrazić codzienne życie w domu. Gdy brakuje strychu i piwnicy, wszystkie funkcje gospodarcze pełni często jedno pomieszczenie.

Dom jednorodzinny musi mieć swoje zaplecze – miejsce na wszystko, co związane jest z obsługą budynku, podwórka i ogrodu. Kiedyś taką część gospodarczą starannie oddzielano od części mieszkalnej domu – skrywał ją strych, piwnica, garaż, czasem również osobny budynek gospodarczy. Dawniej do obsługi domu potrzebowano zresztą znacznie więcej miejsca: oprócz kotłowni niezbędne było pomieszczenie na węgiel, w obszernej piwnicy gromadzono zapasy, a rozległe strychy zamieniano w skarbnicę pamiątek z przeszłości.
Dzisiaj wbrew pozorom takie zaplecze to nie przeżytek ani przejaw rozrzutności. Gdy kupujemy projekt, zwróćmy uwagę, czy projektant przewidział w nim miejsce na pomieszczenia gospodarcze i techniczne. Gdy dom nie ma piwnicy, poddasze w całości wykorzystuje się na cele mieszkalne, a miejsce garażu zajmuje wiata, warto zadać sobie pytanie: gdzie wygospodarujemy miejsce na wiele tak potrzebnych w domu sprzętów i urządzeń? Gdzie umieścimy pralkę i kocioł centralnego ogrzewania? Gdzie odkurzacz, szczotki, wiadra i mopy? Gdzie rower, kosiarkę, rolki, narty i tak wiele innych rzeczy, w które z pewnością „obrośniemy” przez lata?
W projektach niewielkich domów zazwyczaj znajduje się program minimum – jedno pomieszczenie gospodarcze, na które przeznacza się kilka metrów kwadratowych powierzchni.
Jak je zagospodarować, aby mogło znieść ciężar tylu odpowiedzialnych funkcji i jednocześnie nie przeobraziło się w zagracony, trudno dostępny kąt?

Miejsce na kocioł

Gdy w projekcie nie ma osobnego pomieszczenia technicznego, pomieszczenie gospodarcze spełnia często funkcję kotłowni. Czy zawsze jednak kotłownia będzie nam potrzebna?
Osobnego pomieszczenia będziemy potrzebować, jeśli wybierzemy kocioł olejowy lub na paliwo stałe. Są to urządzenia stojące, zajmujące dużo miejsca. Kocioł olejowy pracuje głośniej niż kocioł gazowy, olej zaś wydziela nieprzyjemny zapach. Oprócz kotła potrzebne jest miejsce na zbiornik olejowy – trudno więc taki kocioł wyobrazić sobie na przykład w łazience. Kotły na paliwa stałe (węgiel, drewno, odpady) wymagają codziennej obsługi – w tym wypadku ważne jest zapewnienie wygodnego dostępu do składu paliwa i do paleniska.
Kocioł gazowy można umieścić w innym pomieszczeniu, ale wiążą się z tym różne ograniczenia i niedogodności. Kotły gazowe stojące mają znaczne rozmiary – w łazience czy kuchni taki kocioł zająłby za dużo miejsca. Wiszący kocioł można zamontować w kuchni lub w przedpokoju, ale trzeba wziąć pod uwagę, że nie zawsze będzie on dobrą ozdobą tych pomieszczeń. To, czy można go umieścić również w łazience, zależy od rodzaju kotła. Jeśli nie mamy innego miejsca, lepiej, aby był to kocioł z zamkniętą komorą spalania. Natomiast nie zaleca się umieszczania w łazience kotła z otwartą komorą spalania – do pracy potrzebuje on dopływu dużej ilości świeżego powietrza (zimą pomieszczenie będzie się wychładzało), a ponadto producenci przestrzegają przed szkodliwym wpływem wilgoci na elementy elektroniczne kotła. Osobne pomieszczenie gospodarcze jest więc szansą na stworzenie kotłowni nawet w takich przypadkach, gdy ze względów technicznych kocioł może być w innym pomieszczeniu. Jeśli więc podstawową funkcją pomieszczenia gospodarczego będzie kotłownia, możemy się zastanowić, czy może ona wtedy pełnić również inne funkcje.

Pomieszczenie techniczno-gospodarcze

Kotłownie na paliwa stałe to raczej pomieszczenia brudne: trudno sobie wyobrazić, że mogłyby one spełniać jeszcze inne funkcje. Kotły gazowe nie powodują zanieczyszczeń i nie wymagają codziennej obsługi –jedynie raz w roku konieczny jest ich przegląd. Pomieszczenie można więc wykorzystać także do innych celów, ale również pod pewnymi warunkami. Nowoczesne kotły sterowane elektronicznie są wrażliwe na kurz i brud – należy więc zadbać o czystość w pomieszczeniu. Wymagana wentylacja sprawia, że takie pomieszczenie często przeznacza się na pralnię. Można też wygospodarować w nim kącik na sprzęt do sprzątania: odkurzacz, szczotki, mopy. Przechowywane tam środki czystości nie powinny być łatwo palne. Przede wszystkim jednak będzie to dobre miejsce na rzadko używany sprzęt gospodarstwa domowego, narzędzia ogrodnicze i sprzęt sportowy.

Czysta i odpowiednio wentylowana kotłownia może również pełnić funkcje pralni. Autor: Krzysztof Zasuwik		Pomieszczenie gospodarcze sprawdzi się także jako schowek na sprzęt sportowy. Autor: Jan Wajszczuk

Kilka funkcji w jednym miejscu

Pomieszczenie gospodarcze najczęściej ma małą powierzchnię. Aby mogło pełnić kilka funkcji jednocześnie, warto dobrze zaplanować każdy jego centymetr:
- kocioł powinien stać jak najbliżej kanałów wentylacyjnego i spalinowego, a jednocześnie w miejscu łatwo dostępnym dla serwisanta. Trzeba przewidzieć miejsce na przewód spalinowy łączący kocioł z kominem;
- jeśli pomieszczenie gospodarcze jest również pralnią, przydatny będzie zlewozmywak. Najlepiej zamontować go pod oknem;
- ściany i podłogi należy wykończyć materiałami niepalnymi, łatwymi do utrzymania w czystości. Należy je wykończyć przed zamontowaniem kotła i innych urządzeń;
- stojące szafki, pralkę i suszarkę najlepiej przykryć blatem roboczym – stanie się niezbędny, gdy będziemy chcieli posegregować rzeczy do prania albo odłożyć zdjęte z wyższych półek przedmioty;
- nad częścią blatu roboczego warto zostawić pustą przestrzeń – czasami przydaje się miejsce na blacie o pełnej szerokości. Pod blatem można umieścić kosze na brudną bieliznę;
- głębokie wnęki warto zabudować szafkami, płytkie – półkami na drobne przedmioty;
- na rzeczy, które chcemy ochronić przed kurzem, warto zrobić przynajmniej jedną zamykaną szafkę;
- najlepiej, jeśli rozstaw półek można regulować, dopasowując je do wysokości przechowywanych tam przedmiotów;
- półki służące do przechowywania cięższych sprzętów powinny mieć większą wytrzymałość;
- wszystkie puste miejsca na ścianie warto zagospodarować – można je przeznaczyć na wieszaki na drabinki, narzędzia, deskę do prasowania;
- odkurzacz, z którego zwykle często korzystamy, powinien być umieszczony w miejscu łatwo dostępnym – sprawdzają się wnęki i miejsca pod blatem roboczym, mniej wygodne są zamykane szafki.

Projekt pomieszczenia gospodarczego w domu Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Projekt pomieszczenia gospodarczego w domu Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Czy w każdym pomieszczeniu gospodarczym można urządzić kotłownię?

- Pomieszczenie, w którym umieszczamy kocioł gazowy z otwartą komorą spalania, poza określoną wysokością (minimum 2,2 m), odpowiednią kubaturą (minimum 8,0 m³) powinno mieć komin dymowy i sprawną wentylację nawiewno-wywiewną (otwory nawiewny i wywiewny po 200 cm²).
- Nie ma szczegółowych przepisów dotyczących pomieszczeń na kocioł gazowy z zamkniętą komorą spalania. Powinny one mieć wentylację służącą wymianie powietrza.
- Na kocioł olejowy potrzebujemy pomieszczenia o takiej samej wysokości i kubaturze jak na kocioł gazowy z otwartą komorą spalania. Odległość między kotłem olejowym a zbiornikiem na olej powinna wynosić minimum 1 m. Zbiornik na olej może też być umieszczony poza budynkiem w specjalnym magazynie.
- Kocioł na paliwo stałe wymaga pomieszczenia o wysokości nie mniejszej niż 2,2 m. Drzwi kotłowni muszą się otwierać na zewnątrz. Konieczna jest wentylacja grawitacyjna nawiewna i wywiewna. Zapas opału i żużla można składować w wydzielonej części kotłowni lubw pomieszczeniu obok, które powinno spełniać takie same wymagania techniczne.
- Przykładowe wymiary kotłów (wys. x szer. x gł.):
– kotły gazowe wiszące: 68-129 x 41-119 x 22-103 cm,
– kotły gazowe stojące: 850-950 x 510-600 x 583-720 cm,
– zasobniki wiszące: 88-130 x 45-60 x 38-60 cm,
– kotły olejowe stojące: 80-183 x 32-63 x 52-140 cm.

Jakie miejsce, taka funkcja
Funkcje, jakimi obarczymy pomieszczenie gospodarcze, zależą od jego usytuowania w domu.

Usytuowanie pomieszczenia gospodarczego w strefie wejściowej jest wygodne, szczególnie jeśli nie mamy piwnicy ani garażu - aby z niego skorzystać, nie musimy wchodzić do części mieszkalnej domu. Możemy je więc przeznaczyć zarówno na kotłownię, jak i na schowek na narzędzia czy ubrania potrzebne do pracy w ogrodzie. Można tam też trzymać rowery czy sezonowo używany sprzęt sportowy. Będzie to natomiast niezbyt wygodne miejsce na pralnię. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Pomieszczenie gospodarcze umieszczone w strefie dziennej powinno się znaleźć raczej w sąsiedztwie wejścia, łazienki lub kuchni, a nie salonu czy sypialni. Takie usytuowanie pozwala na liczne zastosowania – oprócz czystej kotłowni można tam urządzić pralnię czy składzik sprzętów używanych w domu. Trudno natomiast przeznaczyć je na magazyn narzędzi ogrodniczych, samochodowych czy innych potrzebnych do prac na zewnątrz domu. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Naturalną funkcją pomieszczenia gospodarczego przylegającego do kuchni jest spiżarnia. Jeśli jednak umieścimy w nim kocioł centralnego ogrzewania, możemy tam przechowywać produkty tylko hermetycznie pakowane. Połączenie ze składzikiem pozwoli na wygospodarowanie w obu miejscach naprawdę pokaźnego domowego magazynu na sezonowy sprzęt sportowy i inne rzadko używane rzeczy. Czy pralnia w tym miejscu będzie wygodna? Zanoszenie do niej brudnych rzeczy wymaga przechodzenia przez kuchnię – nie każdemu to odpowiada. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Takie usytuowanie pomieszczenia gospodarczego podpowiada przeznaczenie go na czystą kotłownię z pralnią. Rzeczy brudne gromadzi się zazwyczaj w łazience – sąsiedztwo pralni jest więc wygodne. Naturalne będzie również urządzenie tam schowka na wszystko, co potrzebne do obsługi domu: zestaw drobnych narzędzi domowych, środki czystości, sprzęt do sprzątania (szczotki, mopy, wiadra, miski i odkurzacz). Trudno jednak w takim miejscu wyobrazić sobie przechowywanie roweru czy narzędzi ogrodniczych. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki

Ze względu na przepisy pożarowe bezpośrednie połączenie domu z garażem jest niewskazane. Pomieszczenie usytuowane między nimi może więc pełnić funkcję śluzy. Można tam umieścić kocioł gazowy, ale także składzik gospodarczy czy magazyn sprzętu sportowego. Nieporozumieniem jest natomiast usytuowanie w takim miejscu pralni – istnieje niebezpieczeństwo, że suszące się tam pranie będzie miało zapach spalin. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki		Pomieszczenie gospodarcze może mieć niezależne wejście z zewnątrz. Można tu umieścić kotłownię, ale jeśli nie mamy garażu, można tu schować rower, taczkę czy kosiarkę. Jest to również wygodne miejsce na domowe zapasy – wejście gospodarcze posłuży do wnoszenia tam zakupów wprost z samochodu bez konieczności przechodzenia przez cały dom. Autor: Agnieszka Sternicka , Marek Sternicki